Kalsiyum emiliminden tutun da bağışıklık sisteminin güçlenmesine kadar D vitami, hayati önem taşıyan bir vitamin. Tüm vitaminler için olduğu gibi D vitamini için de 'azı karar çoğu zarar' kuralı geçerli!
Yıllardır 'vitamin' olarak bildiğimiz D vitamininin aslında hem hormon hem de vitamin olarak çalıştığı son yıllarda saptandı. Hepimizin bildiği gibi, kemik ve diş dokusunun gelişimi için gerekli olan bu vitamine özellikle çocukların çok ihtiyacı vardır. Bu görevinin yanında kandaki kalsiyum ve fosforun normal sınırlarda olmasını; bağırsaklardan kalsiyum emilimini sağlar. D vitamini kalsiyumun emilimini yüzde 65 oranında artırır. Aslında D vitamininin faydaları saymakla bitmiyor! Pankreas bezinden insülin hormonunun salgılanmasını düzenler; vücut direncini, yani bağışıklık sistemini güçlendirir. Yeterli D vitamini alanların kışın daha az nezle ve grip oldukları da araştırmalarla kanıtlanmış. Damarlardaki kan basıncını, yani tansiyonu düzenler. D vitaminini yeterli alanlarda tansiyonda düşme oluşur. D vitamini multiskleroz (MS) adı verilen sinir-beyin hastalığında bu hastalığa ait bazı komplikasyonları önlemeye da yardımcı olur. Ayrıca şeker hastalığı gelişimini de önleyebilmektedir. 1 yaşından itibaren günde 2000 IU D vitamini alan çocuklarda tip 1 diyabet görülme riski yüzde 80 azalır.
D vitamini eksikliği, bu vitaminin besinlerle az alınması veya az güneş görülmesi durumunda oluşur. 30 yaşına kadar insanların yüzde 30'unda D vitamini eksikliği görülür. Yaşlılıkta ve güneş görmeyen kişilerde eksiklik daha fazla saptanır. Şişman kişilerde kandaki D vitamini yağ hücrelerinde birikir ve kullanılamaz. Bu nedenle şişman kişilerin çoğunda, D vitamini eksikliği görülür.
D vitamini eksikliği varsa besinlerle alınan kalsiyumun ancak yüzde 30'u bağırsaklarda emilebilir, bu nedenle kan kalsiyum seviyesi düşer.
Çocuk ve gelişme çağında D vitamini eksikliği varsa, raşitizm hastalığı görülebilir. Raşitizm hastalığında, kemiklerdeki mineral eksikliği nedeniyle kol ve bacak kemikleri eğrilir, bıngıldaklar geç kapanır ve kaburgalarda bozukluklar oluşur.
Erişkinlerde ise D vitamini eksikliğinde osteomalazi denen kemik hastalığı oluşur. Bu hastalarda kemikteki mineraller kaybolur ve sonuçta kemik ağrıları olur. D vitamini eksikliğinde kaslarda güçsüzlük ve ağrı da meydana gelir.
Erişkinlerde D vitamini eksikliği oluşursa kanda kalsiyum düşmeye başlar ve vücut bu düşüklüğü önlemek için boynumuzun arkasında bulunan paratiroid bezlerinden paratiroid hormonunun salgısını artırır. Bu nedenle D vitamini eksikliği olan kişilerin kanlarında paratiroid hormon düzeyi yükselir.
D vitamininin hafif eksikliklerinde osteoporoz dediğimiz kemik erimesi görülür, prostat ve meme kanseri sıklığı da artar.
www.simgecitak.com
D vitamini almanın en kolay yolu
Her gün el, yüz ve kolların 15 dakika güneş görmesi, D vitamini almanın en kolay yoludur. Haftada 4-6 defa bu işlemi yapmak faydalı olur. Yaz ayları süresince 3 hafta güneşlenmek, altı aylık D vitamini gereksinimini karşılayabilir. Ten rengi koyu olanların açık tenlilerden daha fazla güneşte kalmaları gerekir. Güneş görmeyen ülkelerde yaşayan insanlarda D vitamini vücutta daha az olduğundan multiplskleroz hastalığı daha çok görülür.
Eksikliği nasıl saptanır?
Kanımızda dolaşan D vitamininin çoğu 25(OH) D3 şeklinde bulunmaktadır. Yılda bir defa kanda 25(OH) D3 vitamin düzeyine bakmak, kemik erimesi, kanser, bağışıklık sistemi zayıflığı ve kas zayıflığı gibi bazı hastalıklardan korunmak için çok önemlidir.
Günlük D vitamini ihtiyacımız 50 yaşına kadar 200 ünite, 50-70 yaş arası 400 ünite, 70 yaş üstü kişilerde 600 ünitedir. Günde 1000 üniteden de fazla alınmamalıdır. Yağda eriyen bir vitamin olduğu için aşırı alındığında zararlı etkileri oluşur.
Kimler D vitamini takviyesi almalı?
- 50 yaşın üzerinde olanlar,
- Güneş görmeyenler,
- Bağırsaklarında yağ emilim bozukluğu olan hastalar, crohn hastalığı olanlar,
- Osteoporoz yani kemik erimesi hastalığı olanlar,
- Karaciğer hastalığı ve mide ameliyatı geçirenler,
- Kortizon ilacı kullananlar,
- Alzheimer hastaları,
- Bazı sara ve mantar ilaçlarını kullanan hastalar.
Fazlası ne yapar?
- Fazla D vitamini kullanımı bebeklerde zihinsel ve fiziksel geriliğe, çocuklarda boyun kısa kalmasına sebep olabilir. Ayrıca kanda kalsiyumun artması ve bu mineralin organlarda birikmesine yol açar. Kanda kalsiyum düzeyi artarsa buna bağlı olarak iştahsızlık, bulantı, kusma, idrarın çoğalması, susama hissinin artması, sıklıkla ishal ve arada kabızlık nöbetleri oluşur.
- Hücre metabolizmasının bozulmasına ve hücrelerin ölümüne neden olur.
- Vücudun bazı yerlerine kalsiyum oturması sonucu taş ve kireçlenmeler meydana gelir.
- Damar sertliği oluşumu hızlanır ve artar.
- Fazla D vitamini zehirlenmeye neden olabileceği için doktor gözetiminde kullanılmalıdır.
Hangi besinlerde bulunur?
En çok D vitamini güneş ışığında vardır. Güneşlenmeyle günlük D vitamini ihtiyacımızın yüzde 80'ini karşılayabiliriz. Güneş ışığından başka D vitamini özellikle yağlı balıklarda (somon balığı, karides), balık yağında, yumurta sarısı, karaciğer, peynir süt ve ürünlerinde bulunur. D vitamini içeren besinlerde D vitamini etkin halde bulunmaz, önce karaciğer sonra böbrek tarafından iki aşamada aktif hale dönüşür. Ancak beslenmeyle D vitamini gereksinimini karşılamak oldukça zordur.