Giritliler’in ot merakı meşhur… Giritli’nin huyunu bilen Anadolu köylüsünün, oğluna, “Tarladaki ineği bırak, sen önce Giritli’yi kov; inek daha az zarar verir” dediği fıkra da… Az bilinir ama bu fıkrada Giritli’nin cevabı da ilginçtir: “Her gördüğün suya dere, her gördüğün ota tere demekten vazgeçince, sen de seveceksin bu otları…”
Baştan söyleyelim; “Şu hastalığa bu ot iyi gelir” gibi tavsiyelere ve sosyal medya dedikodularına dikkatlice yaklaşılmalı; bilime saygıda kusur edilmemelidir. Ancak ‘tere’ otu farklıdır… Tere üzerine okuduğum güvenilir makalelerden sonra, öğrendiğim enteresan bilgileri sizlerle de paylaşmak istedim.
Tere, bulunduğumuz coğrafyada en çok bilinen, tanınan yabani ottur. Yemeği yapılmaz, salataya doğranır ama doğrusu yıkayıp yemektir. Memleketin her yerinde, özellikle de su kenarlarında yetişir. Üstelik her yerde de lezzeti bir başkadır. Erzurum yaylalarındaki dere kenarlarında rastladığım, acı mı acı, incecik terelerin tadı hâlâ damağımdadır. Diyebilirim ki daha lezzetlisini bir daha yemedim. (Yeri gelmişken, rokanın da acısı makbuldür) Gökova-Akyaka’da ‘Azmak’ kıyısındaki terelerin tadı bir başkadır; rakıya da pek yakışır.
MENDEL KANUNLARI’NA TERS!
Biz Fethiye’deki tere mi daha lezzetlidir, Kırklareli’ndeki mi, diye tartışırken; meğer bilim dünyasının da en çok kafasını meşgul eden otların başında geliyormuş tere… Geçenlerde bir haberin başlığı şöyleydi: “Tere otu, kalıtım bilimini altüst etti!” Aslında bu otun yararları, 2005 yılından beri birçok hekim tarafından çeşitli makalelere konu edilmiş. Yeni haberde ise, tere otunun, ‘Mendel Kanunları’nı nasıl hiçe saydığı anlatılıyor.
Dilim döndüğünce şöyle aktarayım, bu ot, acil durumlarda anne-babasından aldığı hatalı gen parçalarını, büyükanne ve büyükbabasına ait olan sağlıklı genlerle değiştirerek, kalıtım bilgisindeki temel kuralı altüst ediyormuş.
GELELİM FAYDALARINA…
Bu konuda yararlanabileceğimiz Türkçe’deki en iyi yayın, İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Prof. Dr. Narçin Palavan Ünsal’ın “Su teresi: Anti-kanser süper besin” başlıklı makalesi… Prof. Ünsal’ın, ‘American Journal of Clinical Nutrition’ adlı bilimsel dergide yayımlanan bir çalışmadan (2006) yola çıkarak aktardıklarına göre, günlük su teresi tüketimi DNA hasarını azaltıyor ve aynı zamanda serbest radikallerin sebep olduğu DNA hasarına karşı da hücrelere direnç kazandırıyor. Zaten bu makaleden sonra, ‘saf kaynak suyu’ ile yetiştirilen su teresi, ‘yüzyılın süper besini’ olarak değerlendirilmeye başlanıyor. (Demek ki, bizim Gökova’da ‘Azmak’ kenarından koparıp yediklerimiz en yararlı, en kıymetli olanmış.)
ISPANAKTAN ÇOK DEMİR VAR
Doğrusunu isterseniz, bazı tarihsel bilgilerden haberimiz vardı. Örneğin, tıp biliminin babası Hipokrat’ın, Bodrum’un karşısındaki İstanköy’de, hastalarını su teresiyle tedavi ettiği biliniyordu. Ancak su teresinin on beşten fazla vitamin ve mineral içerdiğini; 1 gram su teresinde, 1 gram ıspanaktan daha fazla demir, aynı şekilde 1 gram portakaldan daha fazla C vitamini ve sütten daha fazla kalsiyum içerdiğini yeni öğrendik.
Sözünü ettiğim bu araştırma, su teresi yiyerek kansere duyarlılığın azalması arasındaki ilişkiyi gösteren ilk çalışmaymış. Grubun 2006’da yayınladıkları makalelerinde, su teresinden yapılan deneme ilaçlarının, kanser hücrelerinin gelişmesi ve çoğalması, hasarı veya kanser hücrelerinin kontrol edilemeyen büyümesi ve kanser hücrelerinin yayılması yani metastazı üzerine olan olumlu etkilerini de ilk kez ortaya koymuş. Araştırma, içlerinde 30 sigara içenin de bulunduğu 30 sağlıklı erkek ve 30 sağlıklı kadında yürütülmüş. Her bireye 8 hafta süreyle her gün 85 gram taze (büyükçe bir kâse dolusu) su teresi yedirilmiş. En faydalı değişimler de sigara içenlerde saptanmış.
KANSERE ÇARE Mİ?
Projenin yürütücüsü Profesör Ian Rowland, bulgularının hassasiyetinin çok yüksek olduğunu vurguluyor. Popülasyon araştırmalarında, aynen su teresi gibi, ‘Cruciferae’ (Turpgiller) familyasına ait olan sebzelerin yenmesinin de birçok kanser türünde riski azalttığı belirlenmiş. Ancak bu araştırmalar, nedensel etkiler hakkında doğrudan bilgi vermiyormuş. Çünkü araştırmalar, kanser riskinin biyo-markerlarının, özellikle de DNA hasarının incelenmesi üzerine odaklanıyor.
Su teresiyle beslenmenin diğer yararlı sonuçları da şöyle:
l Lenfositlerdeki DNA hasarında kayda değer (yüzde 22,9 oranında) bir azalma.
l Kandaki trigliserit düzeyinde ortalama yüzde 10 azalma.
l Su teresindeki özel hardal yağının kayda değer bir anti-kanser özelliği de saptanmış…
Bu saatten sonra ne denir? Masanızdan tereyi eksik etmeyin…
YARIN BODRUM’DA OLMAK VAR…
Torbalı, Seferihisar, Bayramiç’te başlayan ve Türkiye’de hızlı bir şekilde kabul gören ‘Tohum Takas Şenlikleri’nin en büyüklerinden biri, yarın (yani 17 Şubat) Bodrum Dereköy’de yapılacak.
Dereköy Doğasevenler Derneği Kurucu Üyesi İrem Verdön’den güzel haberler aldım. Bir grup gönüllü, köylü ve çiftçiyi bilgilendirmek, şenliğe davet etmek için, Bodrum ve Milas çevresinde köy gezileri yapmışlar. (http://vimeo.com/58786790)
9 Şubat’ta Bodrum Belediye Meclis Salonu’nda ‘Yerel Tohumun Önemi’ adlı bir panel de yapılmış.
Ekolojik Üreticiler Derneği ile Dereköy Doğasevenler Derneği tarafından yarın da 10.00-17.00 saatleri arasında, Bodrum Dereköy meydanında, yerel tohumları korumak ve üretmeye teşvik amacıyla düzenlenecek olan şenliğe herkes davetli… Şenlikte Dereköy’de üretim yapan çiftçiler ve köylüler kendi ürettikleri ürünleri satacak, aşı atölyesi, sepet atölyesi, ebru atölyesi gibi atölyelerin yanı sıra çocuklarla da tohum teması etrafında resim ve seramik çalışmaları yapılacak.
Yard. Doç. Yavuz Dizdar ile Yard. Doç. Dr. Özlem Akan’ın konuşmacı olarak yer alacağı şenlikte, Kemer Köyü’nde doğal tarım yapan çiftçi Cevdet Türk ve toplumsal destekli bir tarım projesi olan ‘Bizim Bostan’ projesi hakkında bilgi verecekler. Ekolojik Üreticiler Derneği Başkanı Levent Gürsel de, dünyada ve Türkiye’de yerel tohumların korunması için başlayan hareketi ve yerel tohumların önemini anlatacak.
Bodrum Belediyesi tarafından desteklenen şenlikte öğle yemeği ikramı, halk oyunları, tiyatro ve dans gösterileri yapılacak. Takasa tohumsuz gelenler, çocuk kitabı getirebilecek. Çiçek, sebze, bakliyat her türlü yerel tohum takas edilebilecek.