Eylül ayına ilişkin açıklanan verilere göre sanayi üretimi geçen yılın aynı ayına göre yüzde 7.9 oranında azaldı. Beklentilerin epey altında gerçekleşen bu veri sonrası yılın üçüncü çeyreğindeki sanayi üretimi yüzde 0.3’e geriledi. Hatırlatmak gerekirse sanayi üretimi temmuz ayında yüzde 1.5, ağustosta ise yüzde 8.5 oranında artmıştı.
TÜİK tarafından istatistiksel metotlar kullanılarak mevsimsel dalgalanmalara ve işgünü sayısına göre düzeltilmiş endeks ise bir önceki aya göre değişmedi. Ancak bu endeksin aydan aya büyük dalgalanmalar sergilediğini hatırlatmamız gerekiyor. Son beş aya baktığımızda mayıs ayında yüzde 2 oranında düşen endeks, haziran ayında yüzde 2.1 oranında artmış, sonra temmuzda yine yüzde 1.5 oranında azalmıştı. Ağustos ayında yeniden yüksek hızla yüzde 3 oranında artan düzeltilmiş sanayi üretim endeksi eylülde değişmedi, aylık artış yüzde 0 oldu. Aşağıdaki grafikte de aylık üretim değişiminin oldukça dalgalı ve düzensiz bir seyir izlediği görülebiliyor.
Son üç aylık trende baktığımızda ise ağustos ayındaki yüksek artışın etkisiyle üretim artış oranının yüzde 1.1 olduğunu görüyoruz. Bu oran yıllıklandırıldığında yüzde 4.6 civarında bir büyüme oranına karşılık geliyor.
24 sektörün 19'unda düşüş
Sanayi sektörünün detaylarına baktığımızda enerji üretiminde yüzde 1.1’lik azalma gerçekleştiğini ancak ara malı ve dayanıklı tüketim malları imalatında geçen yıla göre yüzde 10.9 ve yüzde 11.8 gibi yüksek oranlarda düşüş gerçekleştiğini görüyoruz. Sektörle detaylarda petrol ve kok kömürü (yüzde 24.7 artış), eczacılık malzeme ve ürünleri (yüzde 17.7 artış) ve otomotiv (yüzde 1 artış) gibi sektörlerde üretim temposunun pozitif olduğunu ancak imalat sanayiindeki 24 sektörden 19’unda üretimin azaldığını görüyoruz. En büyük düşüşler makine-teçhizat (yüzde 15.5 düşüş), bilgisayar ve elektronik cihazlar (yüzde 24.8 düşüş), tekstil (yüzde 17.6 düşüş), deri ve ilgili ürünlerin (yüzde 25.5 düşüş) imalatında gerçekleşmiş.
Belirsizlik etkisi kalkacak
Eylül ayında sanayi üretimindeki yavaşlamanın nedenlerini düşünecek olursak, seçimlere yönelik siyasi belirsizlik, ihracatın azalmaya devam etmesi ve buna bağlı olarak da kur kaynaklı baskıları dile getirebiliriz. Bu faktörlerden seçimler ve siyasi belirsizlik kasım ayından itibaren etkisini kaybedecektir. Ancak global gelişmelere bağlı olarak kur piyasalarında görülen dalgalanmalar hem ithal girdi fiyatlarını etkileyeceğinden, hem de belirsizliği artıracağından sanayi üretimini olumsuz etkilemeye devam edebilir. İhracatta ise henüz ciddi bir toparlanma işareti belirmedi. İç talepte görülecek toparlanmalar bu açıdan sanayi üretimine doğrudan etki yapacaktır. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü üzere, son aylarda dalgalı ama yukarı yönlü bir seyir izleyen imalat sanayi kapasite kullanım oranları kasım ayından itibaren sanayi üretimi temposunda toparlanma olacağına işaret ediyor.