'Mucize' diye lanse edilen diyetlerin başında karbonhidrat ve protein içeren besinleri ayırmak geliyor. Peki, bu mümkün mü?
Son yıllarda çok gündemde olan ve pek çok insanın uyguladığı bir diyet programı karbonhidratla proteini ayırarak beslenmek.
Zayıflamak için karbonhidratı yüksek oranda içeren besinlerle, proteini yüksek oranda içeren besinlerin birlikte tüketilmemesi esasına dayanan ve bunu bir zayıflama yöntemiymiş gibi anlatan hatta diyet mucizesiymiş gibi sunan makalelere dergi ve gazete yazılarına hemen her gün rastlamak mümkün. İşin komiği, böyle bir diyetin olma ihtimali yok! Karbonhidratlarla proteinler yiyeceğin içinde zaten ayrılamaz, yemek olarak nasıl ayrılsın ki? Karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler, mineraller ve su, doğada bulunan besin öğeleridir. Makro besin öğeleri dediğimiz ve enerji veren 3 temel besin öğesi karbonhidrat, protein ve yağdır. Bu besin öğelerini farklı türde ve miktarda içeren yiyecekler bulunur. Bunları birbirinden ayırmak mümkün değil diyorum çünkü süt veya yoğurt tükettiğinizde aynı anda protein ve karbonhidrat alırsınız. Tahıl grubu yediğinizde; karbonhidratla birlikte bitkisel protein alırsınız. Yani doğada zaten bunlar birleşik olarak yer alır. Bizim ayırmamız mümkün değildir.
Vücudun büyüme ve gelişmesinde, dokuların tamirinde ve birçok hücrenin görevini yerine getirmesinde proteinlerin önemli rolü vardır. Proteinler özellikle savunma sistemini oluşturan hücrelerin, enzimlerin ve hormonların yapısını oluştururlar.
Vücudun karbonhidrat ve yağlardan protein sentezlemesi mümkün olmadığından proteinlerin besinlerle dışarıdan alınması zorunludur. Bütün hayvansal ve bitkisel besinler protein içerir, ancak miktar ve kalite bakımından birbirinden farklı proteinler olduğunun altını çizmek gerekir.
Proteinler amino asitlerin birleşmesinden oluşmaktadır. Amino asitlerin bir kısmı vücutta yapılabiliyor, bir kısmı ise yapılamadığından mutlaka dışarıdan protein kaynağı besinlerle alınmalıdır. Vücutta yapılamayan ve dışarıdan alınması zorunlu amino asitlere elzem amino asitler ve bunları içeren besinlere, iyi kalitede protein kaynağı besinler adı verilir.
Protein, et, tavuk, balık, süt, yumurta gibi hayvansal kaynaklı gıdalarda olabildiği gibi kuru baklagiller, ekmek, bulgur gibi bitkisel kaynaklı gıdalarda da vardır. Bitkilerden sağlanan proteinde bazı elzem amino asitlerin az bulunması ve sindirilme oranlarının düşüklüğü bu proteinlerin vücutta kullanılma oranlarını düşürür.
Protein ayrıca enerji kaynağı olarak da kullanılır ve 1 gram protein, 4 kalori verir. Günlük alınan enerjinin yüzde 12-15'i proteinlerden karşılanmalıdır ve kilogram başına günlük 0,8-1 gram protein alımı, gereksinimi karşılamaya yeterlidir.
FAZLA PROTEİN TÜKETİLİRSE NE OLUR?
Proteini yüksek besinleri fazla tüketmek veya fazla protein almak, kemik erimesine, kanda ürik asit seviyesinin artmasına, sonunda da gut adı verilen eklemlerde şişlik ve ağrıyla kendine gösteren hastalığa neden olabilir. Ayrıca yüksek proteinli bir diyette fazla posa alınmadığı için kabızlığa neden olabilir. Et, yumurta ve kuru baklagil (kuru fasulye, mercimek, nohut vb) türü gıdaları tüketirken nelere dikkat edilmelidir?
Nasıl tüketmeli?
l Kırmızı et, haftada 1-2 kez tüketilmeli ancak tüm görünen yağları atmalısınız.
l Kıyma, buzdolabında 2 günden fazla çiğ olarak bekletilmemeli.
l Balık 1 gün içerisinde pişirilerek tüketilmeli.
l Dondurulmuş etler buzu çözdürüldükten sonra yeniden dondurulmamalı. Çözülme işlemi, buzdolabının alt raflarında bekletilerek yapılmalıdır.
l Çözülmüş besinleri bekletmeden pişirmelisiniz.
l Yumurtalar buzdolabında yıkanmadan saklanmalı ancak kullanmadan önce hemen yıkanmalıdır.
l Kırık, çatlak ve kirli yumurta almayın.
l Çiğ yumurta yemek, hastalık yapabileceği gibi bazı vitaminlerin kullanımını da engeller.
l Yumurtayı en fazla 8-10 dakika haşlamalısınız. Uzun süre haşlanmış yumurtanın sarısı etrafında oluşan yeşil renk, besin değerinin azaldığını gösterir.
l Kuru baklagiller, pişirilmeden önce böcek ilacı kalıntılarından arındırmak için iyice yıkanmalıdır.
l Kuru baklagillerin iyi pişmesini sağlamak için, 8-10 saat ön ıslatma işlemi uygulanmalıdır. Islatma suyu dökülmeli ancak pişirirken haşlama suyu dökülmemelidir.
l Kuru baklagiller iyi pişirildiğinde sindirimi kolaylaşır ve böylece protein değeri artar.