HÜLYA YILDIRIM
Hamilelik boyunca anne adayları fiziksel ve ruhsal değişiklikler yaşıyor. Bu değişimlerin hangilerinin normal. hangilerinin riskli olduğunu öğrenmek için konuyu İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. İsmail Çepni ile masaya yatırdık.
SİGARA VE ALKOL BIRAKILMALI
Gebelik planlanarak üstlenilmesi gerekli, yüce bir ödev. Bu açıdan planlı gebeliklerde en az üç ay önceden genel sağlık kontrolünden geçilmeli, sigara ve alkol tüketiminden kaçınılmalı, fazla kilolar verilmeli, kansızlık varsa tedavi olunmalı.
RUTİN KONTROL OLMAZSA OLMAZ
Her anne adayının, hamileliği boyunca düzenli olarak kontrollere devam etmesi büyük önem taşıyor. Bu izlemenin gebeliğin başından sonuna kadar aynı hekim tarafından yapılmasında yarar var. Düzenli gebelik muayeneleriyle anne ve bebeğin sorunları çözülür. Anne adayının sadece kan grubu, tansiyonu ve kilosunun belirlenmesiyle bile birçok sorun önceden belirlenerek önlem alınıyor.
FAZLA KİLO ALMAMAK GEREK
Gebelik sırasında toplam 11-14 kilo alınması normal olsa da, bunun yalnızca çok küçük bir kısmı ilk üç ayda gerçekleşir. Zayıf kadınlar fazla kilo alabilirken, kilolu hanımların biraz daha az kilo almaları önerilir. Yeterli ve dengeli beslenilmeli, hamur işi ve tatlılar çok tüketilmemeli, süt, yoğurt, peynir, et, tavuk, yumurta, balık tüketimine özen gösterilmeli. Liften zengin beslenme ve bol sıvı tüketimi de çok önemli.
BULANTIYI GEÇİRMENİN YOLLARI
l Gün içinde daha sık ve küçük öğünler şeklinde yemek yenmesi bulantıları azaltır.
l Yataktan kalkıldığında bulantı çoksa, yataktan çıkmadan önce demli olmayan bir çay içilebilir. Yatağın başında galeta, tuzlu kraker gibi kuru şeyler bulundurulmalıdır. Sabahları yataktan ani bir şekilde kalkılmaması da önemli.
l Gebeliğin erken döneminde sık görülen yorgunluk da bulantıyı şiddetlendirebilir.
l Hoş olmayan koku ve yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Özellikle mutfak kokularından ve ağır parfümlerden uzak durmak gerekir.
l Tüm önlemlere rağmen bulantı geçmiyorsa doktora başvurulmalıdır. İlaç tedavisi veya hastaneye yatış gerekebilir.
KUSMAK NORMAL BİR YOL MUDUR?
Ağızdan beslenemeyecek kadar şiddetli kusma ve yemek yiyememe durumu özellikle gebeliğin ilk 10-12 haftasına kadar görülebilen bir durum. Her 100 anne adayından 50 ile 70’inin az ya da çok bulantı ve kusma sorunu yaşadığı biliniyor. Her 100 anne adayından 5-10’undaysa bulantı ve kusmalar hastaneye yatacak ve besin maddelerinin damardan verilmesini gerektirecek kadar şiddetli olabiliyor. Bulantı ve kusma yakınmaları sabahın erken saatlerinde daha şiddetli görülüyor. Bu duruma tıp dilinde ‘Emesis Gravidarum’ deniyor. Diğer bulantı ve kusma nedenleri arasında besin zehirlenmesi, enfeksiyonlar ve mide-bağırsak sistem hastalıkları geliyor.
BAŞ AĞRISI MASUM OLMAYABİLİR!
Gebeliğin erken döneminde görülen baş ağrıları sık görülür ve gebelik sırasında görülen dolaşım değişiklikleri sonucu olabilir. Fakat gebeliğin 6’ncı ayından sonra gelişen baş ağrılarıysa ilk aylardakiler gibi masum olmayabilir.
Bu dönemlerdeki ağrılarda öncelikle tansiyonun kontrol edilmesi önerilir. Çünkü ‘gebeliğe bağlı hipertansiyon’ ve gebelik zehirlenmesi bu dönemlerde anne ve bebek sağlığını tehdit eden nedenler. Stres, yorgunluk ve açlık da kendini iyi hissetmeme ve bayılmaların nedeni...
KANAMA HER ZAMAN RİSKLİDİR
Gebeliğin tüm dönemleri içinde görülebilen kanama şikâyetleri önemlidir. İlk üç aydaki hafif kanamalar genel olarak düşük tehditine bağlı ve de yüzde 90 oranında dinlenme ile kendiliğinden geçen şikâyetler olsa da doktora başvurmak gerekir. Kanamanın olması, gebelikteki bir problemin sonucu olabilir. Bu durum yalnız bebeğin değil, annenin sağlığı için de riskli durumlar yaratabilir.
KASIK AĞRILARI VE ERKEN DOĞUM
İkinci dönemdeki alt karın bölgesindeki ağrıların nedeni, genişleyen rahmin kaslarının ve rahmin çevresindeki asıcı bağ dokusunun gerilmesidir. Yine de her şekilde ağrı olduğunda apandisit, safra kesesi sorunu ya da idrar yolu iltihabı olabileceğinden hekiminize başvurmak gerekir. Çünkü bu ağrıların nedeni dış gebelik, düşük tehlikesi ve ileri gebelik haftalarında erken doğumun başlangıcı, olabilir. Kasık ağrısı şiddetliyse, oturma veya yatma veya sıcak bir duş şikâyeti, bir ölçüde azaltabilir.
DEMİR TAKVİYESİ ŞART
Bebeğin gebelik sırasında artan ihtiyaçları vücutta demir gereksinimini fazlalaştırıyor. Gebelik öncesinde günlük demir ihtiyacınızdan iki katına ihtiyaç duyarsınız. Genel olarak besinlerle alınan demir yeterli olmayacağından ilave demir hapları gerekli.
Gebe kadınlarda kansızlık; yorgunluk, güçsüzlük, çarpıntı, üşüme, nefes darlığı, baş dönmesi ve vücut direncinin azalması gibi sıkıntılar olabilir.
Aneminin tek tedavisiyse demir almaktır. Bu yüzden gebeliğin 16-18. haftasından itibaren her gebe ilave olarak demir almalı. Ayrıca kuru baklagiller, karaciğer, dalak, yürek, kırmızı etler, pekmez, yumurta gibi gıdalar demir açısından zengindir, tüketilmelidir…
BACAKLARDA ŞİŞLİK...
Büyüyen rahmin bacaklardan dönen kan üzerine bası yapması sonucunda gebeliğin özellikle son dönemlerinde görülen ödemler genelde ciddi bir sorun oluşturmaz. Son dönem ödemlerini azaltmak için uzun süreli hareketsiz bir şekilde ayakta kalmamak, tuz tüketiminde aşırıya kaçmamak ve dinlenirken ayakların altına bir yastık konup yükseltilmesi önerilir. Ödemlere el ve yüzlerdeki şişliklerin de eklenmesi gebelik zehirlenmesine bir işaret olabilir. Doktora başvurulmalıdır.
BEBEĞİN HAREKETLERİ
Anne adayları ilk gebeliklerinde 20. haftada, daha sonraki gebeliklerinde ise 18-19. haftalarda bebeklerinin hareketlerini hissetmeye başlar. Bebeğin bir günde ayrı zamanlarda 20 defa ve fazla hareket etmesi iyi olduğunun işaretidir. 10 defadan fazla hareket etmesi yeterlidir. Daha az hareket etmesi, sıkıntıda olmasına işaret edebilir. Hareketlerin uzun süre olmaması halindeyse bebek ölümü dahi akla gelir. Bunun dışında bebeğin uyku hali, plasentanın ön tarafta yerleşmiş olması da ‘masum hareketsizlik nedenleri’ arasında sayılabilir.
PİŞMEMİŞ ETE DİKKAT!
Toxoplazma, iyi pişmemiş et ya da iyi yıkanmamış sebze ve meyvelerden; kedi ve köpeklerin tüylerinden bulaşabileceği gibi toprakta da yaşayabilir. O yüzden hastalarımıza ellerini yıkamadan, temiz olduğuna emin olmadan bir şeyler yememelerini, et yemeden önce iyice pişmiş olmasına özen göstermelerini öneririz.
HAMİLELİK HAKKINDA ŞEHİR EFSANELERİ
l Saçlarımı boyatabilir miyim?
Saç boyalarının bebekte anomaliye yol açtığına dair elimizde hiçbir bilgi yok. Bu nedenle saç boyatılmasında bir sakınca yok. Bazı kadınların bu konuda tedirgin olduklarını bildiğimiz için, boyama yapılacaksa organik boyaların kullanmalarını öneriyoruz.
l Güvenlik kapılarından geçebilir miyim?
Havaalanları ve alışveriş merkezlerinde yer alan güvenlik kapılarından geçmek hamile kadınlar üzerinde herhangi bir yan etkiye neden olmaz.
l Spor yapabilir miyim?
Yüzme, hamilelik döneminde yapılabilecek en güzel egzersizdir. Kasların hareketinin suyun kaldırma etkisiyle olanağının artması hamile kadın üzerinde olumlu etki yapacaktır.
l İlaç kullanabilir miyim?
Hamileliğin özellikle ilk 3 ayında ilaç kullanımı çok önemli bir konudur, Doktora danışılmalıdır. Bu dönemde bazı ilaçların kullanımı anomalilere ya da düşüğe kadar götürebilecek ciddi sonuçlara yol açabilir. İlacın etkileri risklerinden fazlaysa ilaç kullanımı uygundur.
l Radyolojik tetkik yaptırabilir miyim?
Radyolojik inceleme için kullanılan X ışınları gebeliğin ilk döneminde anomali ve ilerleyen dönemde kanserojen etki yapabilir. Ancak bu etkinin oluşması için yüksek dozda X ışını alınması gerekmektedir. Bu nedenle basit radyolojik tetkiklerden korkulmamalıdır. Bebek için zararlı doz yaklaşık 500 adet akciğer grafisinin oluşturduğu dozdur.
l Diş çekimi, dolgu yapılabilir mi?
Diş sağlığı hamilelikte çok önemlidir. Diş çürükleri erken doğumu tetikleyebileceği için mutlaka tedavi edilmelidir. Çürük tedavisi sırasında yapılacak iğne ya da röntgen çekimi bebek üzerine olumsuz bir etki yaratmaz.
l Epilasyon yaptırabilir miyim?
Hamilelik döneminde kıllanmada bir miktar artış olması normaldir. Doğumla beraber bunlar dökülecek ve eski duruma geri dönülecektir. Aşırı kıllanmadan rahatsız olan kadınlar epilasyon yaptırabilirler tabii.
l Cinsel hayat devam edebilir mi?
Kanama olmadığı sürece son aylara kadar cinsel ilişkide bir sorun yoktur. Ancak özellikle hamileliğin ilk 3 ayında kanama mevcutsa ilişki kanamayı tetikleyebilir, sakınılmalıdır. Hamilede kanama yoksa en rahat edebileceği pozisyonda cinsel ilişkiye girilebilir.
l Karında çatlak oluşmaması için neler yapmalıyım?
Hamilelikte gerilmeye bağlı olarak cilt altında çatlamalar meydana gelebilir. Özelikle beyaz tenli ve sarışın kadınlarda çatlak oluşma riski daha yüksek. Hamileliğin 20. haftasından itibaren nemlendirici kremleri kullanmak çatlak önlemede yararlı olabilir. Yaygın kullanılmakta olan kremler arasında etki açısından fark olmadığı düşünülmektedir.
l Nasıl yatmalıyım?
Hamileliğin ilk aylarında yatış pozisyonunun önemi yoktur, nasıl rahat hissediliyorsa o şekilde yatılabilir. İlerleyen dönemlerde bebek büyüdüğünde yüzükoyun yatmak mümkün olamayacağı için en ideali yan yatmaktır. Sol ya da sağ yana yatılması arasında fark yoktur.