Hemen her kentte şöhret bulmuş yaya caddeleri vardır; İstanbul’da İstiklal Caddesi, Kopenhag’da Stroget, Moskova’da Arbat Sokağı...
Arbat, Moskova’nın en renkli ve en canlı yeri denebilir. Sokak sanatçıları, artistler, tiyatrocular ve entelektüellerin uğrak yeri. Restoran, kafe, müze ve sanat merkezleri nice kültürel iz bırakıyor turistlerin zihninde. Arbat’ın Rus kültür tarihinde de önemli bir yeri var. Çehov’un ünlü oyunu ‘Üç Kızkardeş’ ilk kez sokağın girişindeki meşhur Prag Lokantası’nda sahneye konmuş. Çaykovski, Mayakovskiy ve Meyerhold gibi Rus ünlüler de bu sokakta yaşamış.
Fakat sokaktaki Puşkin etkisi en bilineni. Yazarın turkuaz mavisi meşhur evi Arbat’a giren herkesin önünde fotoğraf çektirdiği bir müze. Puşkin, genç eşi Natalya ile evliliklerinin ilk aylarını burada geçirmiş. Ve yıllar sonra ev 1986’da müzeye dönüştürülmüş.
Natalya, Puşkin’in ölümüne sebep olan düellonun da kahramanı. Fransız delikanlı George Charles d’Anthes’in birkaç imzasız mektupla eşine kur yaptığını öğrenen Puşkin d’Anthes’i düelloya davet ediyor. Fakat ordunun en iyi nişancısı olan Fransız gencin silahından çıkan kurşunla 38 yaşında hayata veda ediyor.
Puşkin genç yaşındaki ölümüne rağmen kısa yaşamına (1799-1837) pek çok edebi eser sığdırmış. Aristokrat ve kültürlü bir ailenin çocuğu olarak entelektüel bir çevrede yetişmiş. Rus Çarı’nın çeşitli görevlendirmeleriyle Moskova dışında da görevlere gidiyor. Hatta gözlemci olarak katıldığı Rus ordusu ile Osmanlı topraklarına geliyor. Erzurum Yolculuğu adlı eseri bu yılların ürünü.
Rus edebiyatı söz konusu olduğunda Dostoyevski’nin ‘Hepimiz Gogol’ün paltosundan çıktık’ sözü daha çok bilinse de aslında Gogol’ü de derinden etkileyen isim Puşkin. Çok iyi bildiği klasik Batı edebiyatını, Rus halkının ruhuyla sentezlemiş, Rus edebiyatının kurucusu kabul edilmiştir. Gogol için Puşkin, ‘olağanüstü bir olaydır’.
Puşkin hem şair, hem romancıdır. Kafkasya Esiri, Bahçesaray Selsebili gibi ünlü destanları yanında Dubrovsky gibi romanları da var. Ancak şiirde bir adım önde olduğu bir gerçek. Nitekim ölümü ‘Rus şiirinin güneşi battı’ şeklinde nitelenmiştir. En önemli eserlerinden olan Yevgeniy Onegin, şiir-roman tarzında bir çalışmadır. Rus toplumsal hayatını anlatan bu gerçekçi eser ülkenin dört bir köşesinde yayılmış ve ezberlenmiştir. Belinski’ye göre ‘Yevgeniy Onegin romanı, Rus hayatının bir ansiklopedisidir.’
Arbat Sokağı’na açılan evin avlusundan içeri girdiğinizde karşılaştığınız, Natalya’nın gelinlikli heykeli, Puşkin’in el yazmaları, yağlıboya tabloları ve kişisel eşyalarından çok daha öte… Gogol, Dostoyevski, Tolstoy, Turgenyev ve Gorki’nin oluşturduğu gerçekçi Rus edebiyatının adeta ‘ilk satırı’dır karşılaştığınız.
Puşkin’in Rus edebiyatındaki bu önemli yeri sadece Arbat Sokağı’ndaki bu ev ile değil, Puşkin adını taşıyan Puşkin Güzel Sanatlar Müzesi ile de yaşatılmaktadır. Moskova’daki bu müze Avrupa’nın en geniş sanat müzelerindendir. Önemli arkeoloji koleksiyonları yanında kayda değer bir nümizmatik koleksiyonuna da sahiptir.
Moskova’nın en canlı merkezi Arbat’ta gençlerin buluşma yeri ‘Puşkin evinin önü’, aslında gündelik hayatın edebiyata, şiire, felsefeye, tarihe açılan kapısı gibidir.