Geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin yakından tanıdığı bir iktisatçı ABD Başkanı Obama tarafından 31 Ocak tarihinde ABD Merkez Bankası Başkanı olacak olan Janet Yellen’in yardımcısı olarak ünlü iktisatçı Stanley Fischer’i aday gösterdi.
Bugün 70 yaşında olan Stanley Fischer ülkemizde yakınen tanınır. Hatırlanırsa 1999 yılında Türkiye çok ciddi boyutta mali sorunlar, yüksek enflasyon ve durgunluk yaşarken ve üçlü koalisyon ortamında teklerken 1999 yılı sonbaharında Washington’da yapılan IMF ve Dünya Bankası toplantılarından kur çapası yaklaşımını kullanmamız tavsiyesi çıkmıştı ve tavsiyeyi yapan da Stanley Fischer idi. 2000 yılında kur çapasını kullandık, enflasyon ve faiz düşmeye başlamıştı ama, 2000 yılı sonuna doğru kasım ayında Demirbank sorunu finansal krize yol açtı, kur çapası sistemi teklemeye başladı ve Şubat 2001 döneminde de kur çapası sistemi çökerken bir doların değeri kabaca iki katına yükselmiş oldu. Sonuçta gerçekleşen 2001 krizi Türkiye’nin makroekonomik politikalarında büyük değişiklikler gerçekleştirmesine ve bir türlü yapamadığımız reformları yapmamıza neden oluşturdu. Banka sistemini ve kamu maliyesini bu krizden sonra düzelttik. Ama Fischer 2001 krizinde Demirbank’ın elindeki kamu kağıtlarının para basarak alınmasına ve piyasaların sakinleşmesine yol açılmasına izin vermemişti.
2014 MART’INDAN ÖNCE OLMAZ
İlginçtir şimdi de ABD’nin para politikasını değiştirmesi ve likidite daraltmasına geçmesi döneminde, ABD faizlerinin yükselmesi ve doların bir kere daha değer kazanması riski ile yaşamakta olan Türkiye dahil tüm gelişen ülkeler bir kere daha Stanley Fischer’in deneyimine ve bilgisine endeksli hale gelebilir. Ben şahsen FED’in 2014 yılının Mart ayından evvel önemli bir para politikası değişikliği yapacağını düşünmüyorum ama global medya ve finans kesimi yorumcuları, 2013 mayıs-eylül arasında yanılmış olmakla beraber tersi tezi pazarlıyorlar. Stanley Fischer 1943 yılında Zambia’da doğdu. 1962-66 arasında London School of Economics’de ekonomi okudu. Sonra 1969 yılında MIT’den doktorasını aldı. 1976 yılında da Chicago Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başladı. O tarihte de ABD vatandaşlığına geçti. 1977-1988 arası da MIT ‘d2 öğetim üyeliği yaptı. 1988-1990 arasında Dünya Bankası Başkan Yardımcısı olan Fischer, 1994-2002 arasında IMF Başkan Yardımcısı ve baş iktisatçısı olarak çalıştı. İşte bu dönemde ülkemize IMF kur çapası tavsiyesi ile yapılan anlaşma çerçevesinde kur çapası tavsiyesini gündeme getirdi. 2002-2005 arasında ise özel sektöre geçip ünlü Citigroup’un Başkan yardımcısı olarak Wall Street deneyimi de elde etmek yoluna gitti. Bu arada ABD vatandaşlığına İsrail vatandaşlığını da ekleyen Fischer 2005-2013 arasında İsrail Merkez Bankası’nın Başkanlığını yaptı.
Kriz yönetimi konusunda uzman olan Fischer, ABD FED Başkanı Bernanke, Avrupa MB başkanı Draghi, Bush dönemi ABD Başkan Başdanışmanı olan G.Mankiw ve şu anda da IMF Başkan yardımcısı ve baş iktisatçısı olan Fransız Olivier Blanchard’in hepsinin hocaları.
İstihdama ve büyümeye ağırlık veren bir ekonomi felsefesi sahibi olan Fischer pragmatik bir insan ve Yeni Keynesyen iktisat ekolüne de yakın. Obama yeni FED kadrosunu kurarken 7 yönetim kurulu üyesinden beş tanesi ayrılmıştı. Yellen Başkan olurken de Jerome Powell de yönetimde kaldı. Obama nadir görülen bir durum sonucu, istifa eden beş kişinin yerine beş adet yeni FED Yönetim Kurulu üyesi atayacak. Bu da FED’in parasalcılıktan (Cumhuriyetçiler beğenmeyecek) Keynesyen bir ekonomi yaklaşımına dönebileceği demek. İlk yeni üye adayı da Stanley Fischer oldu. Bakalım atanma sürecini aşarak göreve gelebilecek mi? Medyada aslında gönlünde yatan ABD FED Başkanlığı idi diye de yazılıp çiziliyor.