Geçtiğimiz günlerde Çin’deki dalgalanmalar ve Çin’in yavaşlayacak olması tahminleri, dalgalanma ve endişeleri diğer Asya ülkelerine zıplattı. Acaba dünyanın şu anda ikinci büyük ekonomisi olan Çin Asya ülkelerini iyice hırpalar mı? Yoksa Çin değil de, ABD ekonomisinde olanlar mı Asya ekonomileri açısından daha önemli ? Bu konuda Wells Fargo Securities bir araştırma yapmış, özetini aşağıya aktarıyoruz.
1997 yılında Asya’da kriz olduğunda Çin dünyanın yedinci büyük ekonomisi idi, bu nedenle de GSYİH sayısı ABD’nin onda biri büyüklükte idi. Ama 2014 verileri ile ve gerçek piyasa kurları ile (satın alma gücü paritesi hesabı ile değil) ABD 17.4 trilyon dolar büyüklüğünde iken, Çin ise 10.4 trilyon dolar büyüklüğündeydi, (Avrupa ise tek bir ülke olarak alınmıyor ama alınsa idi gerçek piyasa kurları ile GSYİH sayısı 13.4 trilyon dolar ederdi).
Çin teklese de dünya çökmez
Zaman içinde hem Çin büyüdü hem de diğer ülkelerle ilişkileri çok arttı. Asya ülkeleri 20 yıl önce Çin’e toplam ihracatının yüzde 8 kadarını gönderiyordu, şimdi ise yüzde 13 kadarını gönderiyor. Örnek verilirse Japonya’nın Çin’e ihracatı eskiden yüzde 5 kadarken şimdi yüzde 18 kadar. Hong Kong’un Çin’e ihracatı kabaca toplamın yarısı ve GSYİH sayısının yüzde 25 kadarı. Benzer durum Endonezya ve Malezya gibi ülkeler için de geçerli. Ancak ihracattan öteye hesap yapmak gerek, çünkü Çin dünyanın fabrikası gibi bir ülke, birçok ülkeden gelen ithalat Çin’de toplanıp derlenip sonra nihai ürün olarak Çin’den ihraç ediliyor. Bu nedenle de ihracata değil FDD diye kısaltılan “nihai iç talep” veya İngilizcesi ile “ final domestic demand” miktarına bakmak gerek. Çin Hong Kong’un nihai talep olarak yüzde sadece 11 kadarını sağlıyor. Yani birçok Hong Kong ürünü Çin’de bir araya getirilip yeniden ihraç ediliyor.
Şimdi FDD yani nihai talep hesabı yapılırsa, Asya için ABD mi daha önemli, yoksa Çin mi? Yukarıda söylemiştik, Asya toplamının Çin’e ihracatı son 20 yılda yüzde 8 düzeyinden yüzde 13 düzeyine çıkmıştı. ABD’nin Asya ihracatı ise son yıllarda 20 yıl öncesine göre azalmıştı. Çin dışarıda bırakılırsa da ABD’nin Asya’dan FDD oranı 20 yıldır yüzde 3 civarında, yani aynı kalmış. Aslında olan şu: Daha evvel ABD’ye gönderilen ham madde ve ara malı şimdi Çin’e gönderiliyor ve orada nihai ürüne çevriliyor. Yani bugün girdi olarak çok daha fazla şey Çin’e gidiyor ama nihai ürün olarak Asya’nın ABD’ye nihai ürün ihracatı ayni oranda kalmış.
Tabii piyasa kurlarıyla ABD kabaca Çin’in iki misli kadar büyüklükte. Satın alma gücü paritesi kullanılsa idi, oldukça yakın büyüklükte sayılacaklardı.
ABD’nin global nihai harcama toplamı global katma değerin yüzde 3 kadarı. Çin’in nihai harcama toplamı global katma değerin yüzde 1.5 kadar. Yani Çin dünyanın fabrikası ama ABD de dünyanın tüketicisi.
Yani Çin önümüzdeki yıllarda teklese ve de küçülse de, ABD ekonomisi çökmezse global ekonomi teklemez ve çökmez demek gerekiyor.
Son değerlendirme olarak şu söylenebilir. Çin Asya ile daha entegre bir ülke oldu. Çin’in Hong Kong veya Taiwan gibi daha küçük ülkelerden olan nihai talebi çok önemli. Ancak Çin Asya ülkelerine coğrafya olarak daha yakın olsa da, bu ülkelerde nihai harcama gözlüğüyle bakıldığı zaman ABD ve Çin eşit boyutta önemli. Ama Çin’in iki misli büyüklükte nihai talep katkısı olan ABD teklemezse, Çin dışı Asya ülkeleri çökmez ve perişan olmaz demek daha doğru deniyor!