İnsanlarla konuşarak veya yazarak önyargılarını değiştirmek mümkün değil. Şu anda tüm dünya vatandaşları o kadar risk algılaması altındalar ki 'Dünya genelinin gidişatı sizin düşündüğünüz gibi değil, ABD'de konut sektörü hariç durum düşünülenden daha iyi, Avrupa sorunlu ama diğer bölgelerin sorunu küçük, Avrupa'nın sorunu da siyasilerden kaynaklanıyor! Türkiye de Avrupa'ya, ihracat nedeni ile bağımlı olduğu için tedbir almak zorunda!' dediğiniz zaman da kimseyi inandıramıyorsunuz.
Aşağıda bakıp karar vermeniz için İngiltere Merkez Bankası'nda gerçekleşen bir araştırmadan alınan bazı grafikleri aktarıyoruz. Amerikanın durumunu doğru değerlendirmeniz için birkaç tanesini buraya taşıyoruz.
Bunların birincisi, ABD'nin 1929 büyük depresyonu, 1982 resesyonu ve 2008 global finansal krizlerinin durgunluğun başlamasından sonra geçen yıllar içinde sorunların başladığından bugüne, kümülatif % reel büyümesini sergiliyor. Gördüğünüz gibi 2008 global krizinin sonrasında geçen dört yıldaki tablo Büyük Depresyon'a hiç benzemiyor. Olsa olsa 'Büyük Resesyon' olabilir.
Siz bu yazıyı cuma günü okurken Bernanke beklenen konuşmasını yapacak, çok dramatik bir önlem paketi beklemeyin. Belki biraz daha parasal genişleme yapılabileceğini, bunun da yıl içindeki gelişmelere bağlı olacağını söyleyebilir. Zaten perşembe günü sabahı bu yazı yazılırken piyasalarda da pozitif bir hava esiyordu.
Ama yukarıdaki grafik sizin moralinizi düzeltse de esas bakılması gereken değişkeni sergilemiyor.
Global siyasilerin ayak sürümesi (ABD'nin 2 Ağustos öncesi kıvranmasını ve Sarkozy ve Merkel'in çözüm getirme niyetsizliklerini hatırlayın) beklentileri fena halde bozmuş durumda. Beklentiler bozulduğu zaman klasik para ve maliye politikaları etkisiz kalıyor, çünkü şirketler ve bankalar nakdin üstünde oturmaya başlıyorlar. Bu durumda önlemler beklenen sonuçları vermiyor. Siyasetçilerin pasifliği ve korkaklığı da insanları mahvediyor, sorunları büyütüyor. İnsanlar da bir haberle kötümser, bir haberle iyimser oluyorlar. Bugün literatürde buna 'risk on-risk off' sendromu deniyor. Aşağıdaki grafik finansal kurumların ve Merkez Bankalarının beklenti endekslerinden yola çıkarak, piyasa ajanlarının beklentilerinde iyimserlikle kaç standart sapma yükseliş olduğunu veya kötümserlikle kaç standart sapma düşüş olduğunu gösteriyor.
Grafiğe kuşbakışı bakmak insanların bir kötümser bir iyimser olduklarını ve piyasaların da böyle bir ortamda borsa endekslerini, altın fiyatını, kurları, petrol fiyatını ve faizleri sürekli delirttiğini anlamaya yeter.
Şu anda da risk off durumu var olduğunu grafikten gösterebiliyoruz.
Sonuçta bugünün ortamı tımarhane gibi. İki gün evvel altın rekor kırıyordu. Bugün ise aşağıya inmiş durumda! Kim tahmin edebilir ki hangi gün ne olacağını?