Harvard’da Ekonomi Profesörü ve ünlü iktisatçı Kenneth Rogoff Çin’deki ve geçen bir haftada tüm dünyayı sallayan kriz için en erken ve en kuvvetli ikaz yapan iktisatçı idi. Kendisi ayni zamanda “ satranç grandmaster” ünvanına da sahip olan bu iktisatçı hep derdi ki “Ekonomide sorunlar düşündüğünüzden daha geç gündeme gelir ama, gerçekleştikleri zaman da gerçekleşme düşündüğünüzden çok daha ani ve hızlı olur!”
Rogoff her zaman borçlanmanın aşırı olmasının krizleri doğurran temel neden olduğunu vurgulamıştır. Finansal krizler uzmanı olan Rogoff hisse senedi borsalarındaki hızlı çöküşü anlamak için iyice analiz edilmesi gereken en önemli göstergeler olarak Çin’in dev borç stoku, sallanan ekonomisi ve de dünyanın geri kalanını da kendisi ile beraber sürükleyebilecek dev büyüklüğünü vurguluyor. Kritik faktörler ise devletin piyasalar üzerindeki aşırı kontrolü, yüzlerce milyon kişinin kırdan kente göçüşü ve vatandaşların harcanabilir gelirin yüzde 30 kadarından daha fazla tasarruf eğilimiyle yaşamalarıdır diyor .
2007 yılında Çin’in borç stoku 7 trilyon dolar iken bu borç sayısı 2014 yılında 28 trilyon dolara ulaşmıştı. Mc Kinsey tarafından yayınlanan bir rapora göre Çin’in borç oranı GSYİH sayısının yüzde 280 kadarına gelmiş bulunuyordu. Bu belki yönetilebilir olmakla beraber ABD’nin oranından daha yüksekti. Ama kafa karıştıran unsurlar da vardı. Kredilerin yarısı doğrudan veya endirekt olarak gayrimenkul sektörüne veya regulasyon dışında kalan “shadow banking” denen sisteme ve yerel hükümet borcuna bağlı idi.
Çin’in dünyanın geri kalanı ile ne kadar bağlantılı olduğu ise diğer incelenmesi gereken konu. Yatırımcılar geçen hafta bu konuyu inceliyorlardı. Çin Hükümeti ülke parasını devalüe edip borsanın gidişinin de çöküşe dönüşmesini engelleyemeyince kriz büyüdü ve yatırımcılar kaçtı ve kriz global boyutta tahribat yaptı. Çin de faiz indirmeye ve karşılık oranlarını düşürmeye ,yani likditeyi artırmaya mecbur kaldı. İki nokta dikkat çekiyor. Birincisi dolar değer kazanmadı, euro değer kazandı. İkincisi hemen her yerde borsalar çöktü ama sonra toparlandı. Fakat Çin’de henüz toparlanma olmadı.
Bu konuların nedenleri 27-29 Ağustos 2015 tarihinde, yani bugün başlayarak üç gün devam edecek, Wyoming’de Kansas FED tarafından gerçekleştirilecek olan Jackson Hole 2015 Ekonomi Politikası Sempozyumu'nda da eminim tartışılacak. Ünlü İktisatçı ve FED Yönetim Kurulu Başkanı Stanley Fisher de bir konuşma yapacak. Konferansın konusu “Enflasyon Dinamikleri ve Para Politikası” olarak seçilmiş. Ama FED Başkanı Janet Yellen ise bu toplantıya katılamayacağını daha önceden belirtmişti.
Yarın biraz Almanya’nın ve Avrupa‘nın ekonomik durumuna bakacağız, çünkü gündemde FED’in Avrupa’yı hırpalamamak için faiz artırımını 2016 yılına bırakacağı tezleri var. Bu nedenle de euro değer kazandı deniyor.