Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi “betam “ araştırmacıları Dr. Zümrüt İmamoğlu ve Barış Soybilgen ikinci çeyrekte oldukça düşük gelen reel büyümeye rağmen, yüzde 3 değerine doğru düşmesi beklenen yıllık büyümeyi biraz daha destekleyecek bir üçüncü çeyrek büyümesi gerçekleşebileceğini vurguladılar. Üçüncü çeyreğin ilk iki ayı olan temmuz ve ağustos aylarının gerçekleşmiş verilerine dayanarak gündeme getirdikleri bu tezi aşağıda özet olarak veriyoruz.
Harcamalar iki çeyrektir azalıyor
Araştırmacılara göre mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 1,8 oranında arttı. Ayrıca ihracat miktar endeksi yüzde 8,0, ithalat miktar endeksi ise yüzde 0,8 oranında arttı. Üçüncü çeyreğe ilişkin ilk göstergeler ihracat ve sanayi üretiminde canlanmaya işaret ediyor. Yılın ilk yarısında düşüş eğiliminde olan tüketim ve yatırım harcamalarında üçüncü çeyrekte toparlanma sinyalleri var. Ancak dış talep katkısı önemli ölçüde artmazsa yıllık bazda büyüme rakamı yüzde 3'ün altında seyretmeye devam edecek.
Üçüncü çeyreğe ilişkin ilk tahmin ekonominin bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,6 oranında büyüyeceği yönünde. Buradan hareketle de önceki yılın aynı çeyreğine göre yıllık büyümenin yüzde 2,8 olacağını tahmin ediliyor.
Temmuz ayı cari açığı 2,6 milyar dolar olarak açıklandı. 12 aylık cari açık toplamı, geçen aya kıyasla, 3,7 milyar dolar düşerek 48,5 milyar dolar oldu. Cari açığın GSYH’a oranı ikinci çeyrek sonunda yüzde 6,5 olarak gerçekleşmişti. Üçüncü çeyrek sonunda bu oranın yüzde 6,1'e düşmesi bekleniyor.
Son verilere bakarsak sanayi üretimi temmuz ayında yüzde 1,8 artarak üçüncü çeyreğe hızlı bir giriş yaptı. Ağustos ve eylül aylarında bu artışın devam edip etmeyeceği üçüncü çeyrek büyümesi için kritik öneme sahip. Nitekim sanayi üretimi artarken temmuz ayında Kapasite Kullanım Oranı (KKO) 0,4 yüzde puan azaldı. Ağustos ayında da KKO’da 0,2 yüzde puanlık düşüş bunu takip etti. Reel kesim güven endeksi de hem temmuz hem de ağustos aylarında geriledi. Bu gelişmeler sanayi üretiminde artışın devam edip etmeyeceği konusunda şüphe uyandırıyor. Yatırım ve tüketim harcamaları bir önceki çeyreğe kıyasla son iki çeyrektir azalıyordu ve özel kesim iç talebinde iki çeyrek üst üste daralma yaşanması büyümedeki yavaşlamanın en önemli nedeni idi.
Temmuz ayı verileri üçüncü çeyrekte tüketim ve yatırımların yukarı dönebileceğine ilişkin sinyaller içeriyor. Yatırım malı ithalat ve imalatının önemli ölçüde artmış olması dikkat çekiyor. Tüketim malı ithalatı ve dayanıklı tüketim malları imalatında da artışlar var.
Dış talepte temmuz olumlu
Ancak tüketici güven endeksi iki aylık ortalamalar kıyaslandığında gerilemiş görünüyor. Temmuz ayında ihracatta yüzde 8,0 oranında yüksek artış görüldü. İthalatta ise aramalı ithalatındaki düşüş nedeniyle sınırlı bir artış gerçekleşti. İhracatta artış devam ederse üçüncü çeyrekte net ihracat büyümeye yeniden pozitif katkı yapabilir. Üçüncü çeyreğe ilişkin elimizdeki kısıtlı veriler iç talepte de sınırlı bir toparlanmaya işaret ediyor. Öte yandan ikinci çeyrekte büyümeye negatif katkı yapan kamu harcamalarının da Temmuz ve Ağustos'ta arttığı ve üçüncü çeyrekte büyümeye pozitif katkı yapabileceği görülüyor. Dış talepte Temmuz ayı gelişmeleri de olumlu.