• $32,4232
  • 35,1183
  • 2325.52
  • 9079.97
13 Haziran 2014 Cuma 00:35 | Son Güncelleme:

Kurtuluş Savaşı’nın Ötekileri

Kurtuluş Savaşı’nın Ötekileri

Arzu Sarı
arzusari2@gmail.com

Kurtuluş Savaşı’yla birlikte Türk Edebiyatı’nda 1920’lerden itibaren milli mücadelenin anlatıldığı eserler geniş yer tutmuş; birçok şair ve yazar, tiyatrodan şiir ve romana dek uzanan geniş bir yelpazede kahramanlıkları, vatanın bağımsızlığını, Kurtuluş Savaşı’nı, işgal altındaki şehir ve bölgeleri ve ayrıca Atatürk’ü anlattıkları eserler vermişlerdir. Yıkılan bir imparatorluğun kalıntıları üzerine kurulan yeni bir devlette, yeni Cumhuriyet’te dönemin aydın ve yazarları Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen nitelikte eserler üreterek çoğunlukla idealize edilmiş tipler üzerinden aydın ve halk arasındaki çatışmayı, savaş yıllarını, çeteleri, yanlış algılanan Batılılaşmayı işlemişlerdir eserlerinde. Eskinin yerine yeninin konulmaya çalışıldığı bir dönemde yazılan eserler de yeniyi destekleyecek şekilde ortak, bilinen bir görüşün etrafında eserlerini şekillendirmiş, adeta o dönem eserlerinde ortak bir dil yaratmışlardır. Kurtuluş Savaşı, yalnız o dönem yazarlarının konusu olmaktan çıkıp daha sonraki yıllarda; Kemal Tahir, Attilâ İlhan, Tarık Buğra gibi ileri dönem yazarlarının eserlerinde de farklı bir bakış açısıyla ele alınmıştır. 

BİR KADIN, BİR ADAM, BİR TARİH...

Konu itibariyle, Halil Bezmen’in kaleme aldığı Mustafa Kemal’e Aşklanmak da sonraki dönemde yazılmış milli mücadele romanları arasında yer almaktadır. Bezmen, genç bir kızın Mustafa Kemal’e aşkı üzerinden Kurtuluş Savaşı yıllarının panoramasını sunar okura, ama resmi ideolojiden ve söylemden farklı bir bakış açısıyla…
Öncelikli olarak romandaki karakterlere baktığımızda, farklı sınıf ve etnik kökenden karakterlere yer verir yazar romanında. Romanın ana karakteri Batı eğitimi almış, Osmanlı İmparatorluğu dışında farklı kültürleri tanıma fırsatı bulmuş bir büyükelçinin kızı olan Cemile’dir. Cemile yaşadığı hayal kırıklığının etkisinden çıkabilmek için bir Ermeni hastanesinde çalışmaya başlar ve orada gördüğü Mustafa Kemal’e âşık olur; artık Cemile’nin kaderi, parçalanan bir imparatorluğun yerine Cumhuriyet’i kurma idealleri peşinde olan Mustafa Kemal’e âşık olmasıyla birlikte tamamen değişir. Hastanede çalıştığı esnada tanıştığı Teğmen Mehmet Ali ise Cemile’ye âşıktır ve Mehmet Ali’nin kaderi de Cemile’yi tanımasıyla birlikte değişir. Bu iki karakterin roman boyunca karşılaştıkları karakterlerse milli mücadele yıllarının kaleme alındığı eserlerde çok kendilerini göstermeyen, açık etmeyen tiplerdir; Cemile’nin ülke işgal altındayken yanında kaldığı genelev sahibi Vedia, Mehmet Ali ile Cemile’nin evlatları olarak benimsedikleri Hediye’nin süt dedesi Patrik Vasili, Anadolu’da savaşan ve Mustafa Kemal’e yardım eden çetenin başında olan Kara Hasan gibi…  

FARKLI BAKIŞ AÇISI VE YENİ ANLAMLAR

Mustafa Kemal’e Aşklanmak’ta Halil Bezmen, yarattığı “öteki” karakterler üzerinden resmi ideolojiden ve söylemden bağımsız, tamamen başka bir bakış açısıyla Kurtuluş Savaşı olgusuna yaklaşmış ve bu bağlamda bu olguya yeni anlamlar yüklemiştir. Asker olan Mehmet Ali, savaşta yaralanınca ordudan ayrılmış, Ege’de ailesinden kalan evde küçük Hediye’yle birlikte yaşamaya başlamıştır. Yunanlar İzmir’e çıkmış, Mehmet Ali de Hediye’yi yanına alıp İzmir’den kaçıp İstanbul’a, Cemile’nin yanına gitmeye karar vermiştir. Mehmet Ali, İstanbul’a olan yolculuğu boyunca etnik ve sınıfsal olarak farklı insanla karşılaşmıştır, ama bunlar arasında Mehmet Ali’yi en çok etkileyen su içmek için durduğu bir evin sakini köy öğretmenidir. 
Köy öğretmeniyle yaptığı sohbet esnasında köyün öğretmeni, Hasan Tahsin’in bir kahraman olmadığının, bilakis bir katil olduğunun altını çizer. “İttihat ve Terakki Cemiyeti’nden Hasan Tahsin adında bir gazeteciymiş. Bando mızıkayla karaya çıkan Yunan askerlerine ateş etmiş ve birini öldürmüş. O bir kahramandır!” diyen Mehmet Ali’ye köy öğretmeninin verdiği yanıt oldukça sert olur: “Ama Hasan Tahsin bir kahraman değil ki; o bir katil. Savunmasız yürüyen bir insan, düşman askeri bile olsa vurulamaz.” İttihat ve Terakki üyesi olan gazeteci ve yazar Hasan Tahsin, Mustafa Kemal’e Aşklanmak’ta milli direnişi başlatan ulusal bir kahraman olmaktan öte, savaşın başlamasına neden olan bir katil olarak işlenmiştir. Yunanlar ile Osmanlılar arasındaki ateşkesin bozulmasına sebep olmuş, koca devleti ve halkını da ardından yıllar sürecek bir savaşa sürüklemiştir. 
Nitekim Mustafa Kemal’in de Doktor Antranik’le yaptığı sohbet esnasında, savaşı başlangıçta desteklemediği savı yer almakta ve Mustafa Kemal de savaşa karşı olduğunu belirtmektedir. “Hep savaşa karşıydım. ‘Takatimiz kalmadı,’ diyordum, ama Enver Paşa’yı hiçbir zaman ikna edemedim. Dünkü görüşmemizde Rusların Sivas’a yaklaştıklarını, bir anlaşma yapmazsak İstanbul’a gireceklerini söyledim. ‘İsterlerse bunu yapmaya güçleri yeter,’ dedim. Beni küçümseyen bir tavırla omuz silkti. Ben de ona, iki yıl önce küçücük Bulgar ordusunun bile İstanbul önüne geldiğini hatırlattım ve ‘Milletimiz artık savaşmak istemiyor,’ dedim. Alaycı bir gülümsemeyle, ‘Milletimiz korkak!’ deyince dayanamadım ve ‘Çok aldanıyorsunuz; kendimizi koruma içgüdümüze korkaklık adını veremeyiz paşam,’ dedim.”
Romanın sonunda, başlangıçta nutuk atıyor diye dinlemek istemediği köy öğretmeninin haklı olduğu kanısına varır Mehmet Ali. Karakterin bu değişimi, okuru da köy öğretmenin düşüncesine yaklaştırır. Mehmet Ali, Kurtuluş Savaşı’nda birçok kayıp görmüş, bununla birlikte yanan, yıkılan ve parçalan bir imparatorluğun insanlarıyla bir arada bulunmuştur. İşgal altındayken, savaş yıllarında gördükleri vatanseverlik, kahramanlık olgularını yeniden sorgulamasına neden olur. Evet, köy öğretmenin dediği gibi, insanlar kahramanlarını doğru seçmelidir, diye düşünür Mehmet Ali ve o gün nutuk atıyor dediği köy öğretmenine hak verir.
Sonuç olarak, Bezmen, Mustafa Kemal’e Aşklanmak’ta “öteki” diye addedilebilecek karakterler üzerinden, resmi tarih yazımından farklı olarak, resmi ideolojiden ve söylemden uzak, hatta belki karşısında duran bir Kurtuluş Savaşı ya da milli mücadele romanıyla okurunun karşısına çıkıyor ve Kurtuluş Savaşı’nın ve kahramanlarının ardında kalan, su yüzüne çıkmayan kahramanlarına ışık tutuyor.

Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı
Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı

Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı

Belçika'dan terör provokasyonlarına ilişkin açıklama: PKK Avrupa'da tanınmış bir terör örgütüdür
Belçika'dan terör provokasyonlarına ilişkin açıklama: PKK Avrupa'da tanınmış bir terör örgütüdür

Belçika'dan terör provokasyonlarına ilişkin açıklama: PKK Avrupa'da tanınmış bir terör örgütüdür

Vatandaş, 'Bize neyin sözünü verebilirsiniz?' diye sordu... İstanbul'a yeni metro müjdesi!
Vatandaş, 'Bize neyin sözünü verebilirsiniz?' diye sordu... İstanbul'a yeni metro müjdesi!

Vatandaş, 'Bize neyin sözünü verebilirsiniz?' diye sordu... İstanbul'a yeni metro müjdesi!