Yanlış bilinen atasözleri ve deyimler

Eşek hoş laftan ne anlar?

Hayır 'hoşaf' değil buradaki. "Eşek hoş laftan ne anlar?" doğru kullanımı. "Eşek ve hoşaf nereden çıkmış?" diye soracak olursanız, kelimeler birbirine yakın, zaman içerisinde 'hoş laf' olmuş bizlere 'hoşaf.'

Zürefanın düşkünü beyaz giyer kış günü

Bir yanlış bilgi daha. Sayın okur bu atasözü "Fukaranın düşkünü" ya da "Zürafanın düşkünü" şeklinde kullanan varsa kullanmasın. Buradaki "zürefa" kelimesi "Zarif" sözcüğünün çoğulu, "zarfiler" manasındadır. Yani "Zariflerin düşkünü beyaz giyer kış günü."

Sus küçüğün, söz büyüğün

Burada da bir yanlış anlaşılma var. "Su" değil "sus" atasözündeki. Küçükler susmalı büyükler konuşmalı manasında "Sus küçüğün, söz büyüğün" deniyor.

Kısa kes, Aydın abası olsun

Ben de şimdi öğrendim mesela bunu. Hava ile alakalı değilmiş, aba'ymış kelimenin gerçeği. Aydın'ın yöresel kıyafetlerindeki aba kısadır ve bu atasözü az ve öz konuşmanın önemini vurgulamaktadır.

Güzel bakmak sevaptır

Güzele değil güzel bakmak sevaptır. Yani kadınları taciz edercesine bakıp "Güzele bakmak sevaptır" demenin manası yok. Çünkü yaptığını tacize girer ve doğru bir atasözü değil. "Güzel bakmak sevaptır" yani bakılan yere, kişiye değer vererek bakmak sevaptır.

Göz var izan var

İzan kelimesinin manası anlayış, anlama yeteneğidir. Göz var izan var derken de gördüğünü ve duyduğunu anlamak anlamında kullanılıyor. Yani "Göz var nizam var" değil.

Abdala malum olur

Aptal deyip aşağılamanın manası yok. Kelime aptal değil abdal, o da "derviş, bilgin, gezgin" anlamında bir kelimedir. Malum olması çok doğal yani.

Sıhhatler olsun

Çoğu kişi doğrusunu biliyor ama yine de yazalım. "Saatler olsun" diye bir söz öbeği yok. "Sıhhatler olsun" yani "Sağlık seninle olsun" manasındadır.

Sü uyur düşman uyumaz

"Su uyur düşman uyumaz" atasözünü gördüğümüzde "Su ne alaka" demişizdir hepimiz. Buradaki "su" değil "sü" yani "asker, ordu" anlamında eski bir sözcük. Hatta "Subaşı" ya da "sübaşı" olarak kullanılan bir kelimemiz de vardı Osmanlı döneminde.

Ateş olsa cirmi kadar yer yakar

"Cürüm kadar yer yakar" dersek suçu kadar yer yakar manasına gelir, "Cirim kadar yer yakar" dersek hacmi kadar anlamına gelir. Söylemek istediğimi hacimse doğru olan da "Ateş olsa cirmi kadar yer yakar"dır.

Haydan gelen huya gider - Hayy'dan (Allah) gelen Hu'ya (Allah) gider

Geçti Bolu'nun pazarı, sür eşeği Niğde'ye - Geçti Bor'un pazarı, sür eşeği Niğde'ye

Ana gibi yar olmaz, Bağdat gibi diyar - Ane (Bağdat'a yakın bir yer) gibi yar olmaz, Bağdat gibi diyar

İnce eleyip sık dokumak - İnce eğirip sık dokumak

Azimli sıçan duvarı deler (Buradaki kelime, fare anlamında kullanılmaktadır.)

Sıfırı tüketmek - Zafiri tüketmek

Elinin körü - Ölünün kûru