GÜNCEL
Eklenme tarihi: 9 Ağustos 2017 Çarşamba 18:35 |
Tarihi Karagümrük Stadı aslında bir su sarnıcı
69 yıldır Türk futboluna hizmet veren Karagümrük Stadyumu, Bizans döneminde 'açık su sarnıcı'ydı...
1/26
MEHMET ŞİMŞEK / aksam.com.tr
NEFES KESEN MÜCADELELERE SAHNE OLAN STADYUM ASLINDA BİR SARNIÇ...
İstanbul'daki Fatih ilçesinde bulunan tarihi Karagümrük Stadyumu, 70 yıla aşkın bir süredir futbolseverlere hizmet veriyor. Buranın ilk ismi Vefa Stadı'ydı. Daha sonra Fatih Karagümrük Stadı olarak değiştirildi. Türk futbolunda nefes kesen mücadelelere sahne olan Karagümrük Stadı'nın tarihi arkaplanında çok ilginç bir gerçek yatıyor. (Fotoğraf: Halil Erdoğan)
2/26
ÜÇ BÜYÜK AÇIK SARNIÇTAN BİRİ: AETİOS
Karagümrük Stadı'nın bulunduğu yer Bizans döneminde uzun yılar açık su sarnıcı olarak kullanıldı. Sarnıçlar, sadece kuraklık ve kuşatma dönemlerinde şehrin su ihtiyacını karşılıyordu. Bizans dönemindeki dört büyük açık su sarnıçlarından biri olan Aetios sarnıcı şimdiki Karagümrük Stadı'nın yapıldığı yerde bulunuyordu. (Fotoğrafta Edirnekapı Mihrimah Camii görülüyor)
3/26
HALK "ÇUKURBOSTAN" İSMİNİ VERDİ
Eski İstanbul halkı Bizans döneminden kalma açık su sarnıçlarını 'Çukurbostan' olarak isimlendirdi. Bu derin çukurlar uzun yıllar boyunca içme suyu depolamak için kullanılmıştı. Geçen yıllar, bu sarnıçların diplerini verimli bir toprak tabakası ile doldurmuştu. Zamanla açık sarnıçlar kullanılmaz olunca, halk buralarda biriken mümbit toprak tabakasında sebze-meyve yetiştirmeye başladı.
4/26
BİZANS İMPARATORU İNŞA ETTİRDİ
Aetios sarnıcı, Bizanss İmparatoru Theodosius II (408-450) zamanında şehir prefectusu (Valisi) olmuş ve Comte Marcelline göre 421 yılına doğru da bu sarnıcı yaptırmıştır. Sarnıç Osmanlılar döneminde 'çukurbostan' olarak kullanıldı. (1950-60'lı yıllarına ait olan fotoğrafta Karagümrük Stadı'nın kuzeye bakan tarafında tarihi sarnıcın duvarları görülüyor)
5/26
DUVARLARI HALA AYAKTA
Aetios sarnıcının günümüze ulaşan kalıntıları hala ayakta ve tarihi yapıya ilişkin belli bir fikir edinmemize yardımcı oluyor. (Fotoğraf: Halil Erdoğan)
6/26
STADIN DÖRTTE BİRİNİ KUŞATMIŞ DURUMDA
Türkiye 1. Ligi'nin nefes kesen mücadelelerine ev sahipliği yapan Karagümrük Stadı'nın duvarlarlarının dörtte biri tarihi sarnıc tarafından kuşatılmış durumda... Stad sayesinde tarihi duvarların günümüze kadar ulaşabildiği söylenebilir.
7/26
FATİH'TE BİR DİĞER AÇIK SARNIÇ: ASPAR
Fatih ilçe sınırlarında Yavuz Sultan selim Camisi’nin güneybatısında, Sultan Selim ve Yavuz Selim Caddeleri arasında uzanan bu sarnıca Bizans kaynakları, kare bahçe anlamına gelen “Xerokipion” ismini vermişlerdir. Sarnıç, Leon I (457-474) zamanında Bizans İmparatorluğu’nun hizmetine giren got generali Aspar tarafından inşa edilmiş ve bundan dolayı da onun ismiyle tanınmıştır. Bölge halkı tarafından 'Çarşamba Çukurbostanı' olarak bilinen tarihi mekân, Bizans döneminde uzun süre bahçe sulamada kullanıldı. Osmanlı döneminde ise domates, biber, kavun ve karpuz yetiştirilen bir bostan haline dönüştü.
8/26
AHŞAP BİNALARIN YERİNE BETONARME yapıldı
1940’lı yıllara kadar içinde ahşap evlerin, bir de mescitin bulunduğu bir bostandı Çukurbostan. 1950’li yıllarda mesciti de ahşap binaları da yıkıldı. Betonarme binalar yapıldı. Ama hala Çukurbostan, bostan kimliğini koruyordu.
9/26
OYUN PARKLARI VE SOSYAL MEKANLAR
Günümüzde Aspar Sarnıcı (Çarşamba Çukurbostanı) Fatih Belediyesi tarafından spor alanı ve park olarak halkın kullanımına kazandırıldı.
10/26
HAGİOS MOKİOS SARNICI (ALTINMERMER)
Fatih ilçe sınırları içinde bulunan bir başka büyük açık su sarnıcı. Bu sarnıcın bazı kaynaklarda sözü edilen ve kesin olmayan bilgilere rağmen, İmparator Anastasius I (491-518) tarafından yaptırılmış olması gerekmektedir. Vakti zamanında bostan olarak sebze yetiştiriciliği yapılan yerde aynı süreçte gecekondular ve bir kuyu bulunan sarnıcın içine daha sonra eğitim için konulmuş atölyeler için iki ve üç katlı yapılar yerleştirilmiş, basketbol ve futbol oyun sahalarından geri kalan alan park olarak düzenlenmiş ve Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı Fındıkzade Eğitim Parkı adını almıştır.
11/26
BAKIRKÖY'DEKİ HEPDEMON (FİLDAMI) SARNICI
İstanbul sur dışında bulunan Hepdemon Sarnıcı, Veliefendi Hipodromu’nun kuzeyinde kara surlarındaki Altınkapı’ya 2 km. mesafede ve Bakırköy yolunun sağ tarafında yer alıyor.
İstanbul surlarının dışında kalan ve yapım tarihi kesin olarak tespit edilemeyen bu sarnıcın VIII. Yüzyıla ait olması ihtimal dahilindedir. Sarnıç, Bakırköy’e yakın Hieria Sarayı ile Campes kışlasının su ihtiyacını karşılamaktaydı.
12/26
UZUN SÜRE ÖZEL MÜLKİYET OLARAK KULLANILDI
Fetihten sonra, Türk devrinde, burası padişahın fillerinin ahırı olarak kullanılmış ve bu yüzden “Fil Damı” (fil evi) adıyla günümüze kadar geldi. Sarnıç uzun yıllar özel bir şahsın bostanı olarak kullanıldı. Günümüzde ise Bakırköy Belediyesi mülkiyetinde olan Fildamı sarnıcında çeşitli konserler ve ramazan iftarları gibi etkinlikler düzenlenmekte.
13/26
İSTANBUL'UN KAPALI SARNIÇLARI
İSTANBUL'DAKİ EN MUHTEŞEM SARNIÇ: YEREBATAN
Bazilika adıyla da bilinen ehirdeki en büyük ve muhteşem kapalı sarnıçtır. Ayasofya meydanı batısındaki küçük binadan girilir. Sütun ormanı görünümündeki mekanın tavanı tuğla örülü, çapraz tonozludur. Zamanında civardaki bir bazilikadan dolayı bu isimle anılmıştır. Civardaki saraylara su sağlamak için I Justinyen (527-565) devrinde yapılmıştı. 28 x 12 sıralı sütunların toplamı 336 adet olup, 170 x 70 metre boyutlarındadır. Yerebatan sarnıcı sadece Türkiye'nin değil dünyanın da gözbebeği durumundadır.
14/26
BİNBİRDİREK SARNICI
Hipodromun batısında, Sultanahmet'te bulunan İstanbul eski Adliye Sarayı'na giderek hemen sol tarafta yer alır. Yakın yıllarda temizlenerek yanından geçen yola bir galeri ile bağlanmıştır. Kolay gezilen, enteresan ve güzel bir diğer ziyaret yerine dönüştürülen sarnıç 64 x 56 metre boyutundadır. Tarihte yaptırıcısının adı Philoksenos diye anılan eser 4 yy. Büyük Konstantin devrinden kalmadır. 224 Adet orijinal sütundan 212 adedi günümüze gelmiştir. Küçük satış reyonları kafe ve sergi alanları ile sarnıcın ortasında yer alan, sütunların orijinal boyunun görülebildiği çukur bölüm, tadilat sırasında yapılmışlardır.
15/26
ŞEREFİYE SARNICI
Philoxenus Sarnıcı (Binbirdirek) yakınındaki Eşrefiye Sokağı’nın (Eski Eminönü Belediyesi binası) köşesinde bulunan bu su haznesinin Bizans kaynaklarında gerçek ismine rastlamak mümkün değildir.
Sarnıcın yapı tarzı, Iustinianus’dan daha erken bir tarihe işaret eder. Sarnıç İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yapılan çalışmaların ardından çok yakında ziyarete açılmayı beklemektedir.
16/26
BAŞKA ÖRNEĞİ YOK!
Zeyrek sarnıcı (Fil Damı - Pantokrator) İstanbul da benzeri olmayan üç cephesi toprak üstünde ve iç kısmında su toplama galerileri bulunan tek sarnıç örneğidir. Zeyrek Sarnıcı'ndaki restore çalışmaları 2012'de tamamlanmıştır.
17/26
DÜĞÜN SALONU OLARAK KULLANILAN SARNIÇ
İstanbul’un Fatih ilçesinde, Yavuz Selim Caddesi ile Ali Naki Sokağı’nın köşesinde, günümüze ulaşmayan Sivasi Tekke Mescidi'nin altında 5. yüzyıldan kalma dev bir sarnıç bulunmakta. Bugün Sultan Sarnıcı adıyla kullanılan tarihi yapıda başta düğün olmak üzere çeşitli etkinlikler yapılıyor.
18/26
CİN ALİ'NİN MAHZENİ
Ünlü romancı Peyami Safa'nın Cingöz Recai polisiye roman serisini hatırlatan "Cin Ali Köşkü Mahzeni" ismiyle bilinen Bizans sarnıcı Karagümrük'te bulunmaktaydı. Bizans'ta Theotokos Manastırı'nın bulunduğu yerde, onun kalıntıları üzerine kurulmuştur. Bu kapalı sarnıcın, aynı bölgede olduğu bilinen Büyük Petra Manastırı'na ait olduğu sanılmaktadır.
19/26
UZUN YILLAR ATÖLYE OLARAK KULLANILMIŞ
Semavi Eyice tarihi sarnıçla ilgili şu bilgileri veriyor: İstanbul'un eski Bizans su tesislerine dair etraflı bir inceleme yapan Ph. Forchheimer ile J. Strzygowski'nin 1892'deki araştırmaları sırasında, bu sarnıcın Ermeni iplik bükücüler tarafından atölye olarak kullanıldığına işaret edilmiştir. 1919'da Salmatomruk Mahallesi'nin kül eden büyük yangında bütün çevresi ile tahribe uğrayan sarnıç, uzun yıllar sahipsiz bir harabe halinde kalmış ve burada 1950'den sonra yeniden yapılaşma başladığında, kubbeleri delinerek çevrenin çöplüğü haline getirilmişti, içine çocukların düştüğo yolundaki şikayetler üzerine de, toprak ve çöp doldurularak bütünüyle yok edilmiştir. Günümüzde böyle bir sarnıç yok olmuştur. (Fotoğrafta İsviçreli Ernest Mamboury'nin 1914 yılında çizdiği İstanbul haritasında günümüze ulaşamayan sarnıcın yeri görülüyor)
20/26
İMRAHOR SARNICI
Yedikule'de St.Jean Stadius tarafından 463 yılında yaptırılan aynı isimdeki kilisenin arkasında yer alan sarnıç, burada yaşayan din adamlarının ihtiyacı olan suyu temin etmek amacıyla yaptırılmıştır.Günümüzde gayet temiz ve bakımlı olan St.Jean Station Sarnıcı özel şahısların elinde bir imalathane olarak kullanılmaktadır.
21/26
GÜLHANE PARKI SARNICI
Gülhane Parkı’nın 1913 yılındaki düzenlemesi sırasında burada bulunan bazı antik kalıntılar dikkati çekmiş, dönemin Müze-i Hümayun’undan alınan izin ile K.Wulzinger ve E.Unger bunları araştırarak bir makale ile tanıtmışlardır.
Arkeoloji Müzesi’nin kuzeybatısında Gülhane Parkı içerisindeki Sarayburnu’na giden yolun üzerinde ortaya çıkarılan bu sarnıç, 18x12 metre ölçülerinde dikdörtgen bir plana sahiptir. Hangi yapıya ait olduğu ve ne amaçla kullanıldığı hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, burada bulunan bir tesisin suyunu sağladığı sanılmaktadır. Gülhane parkı sarnıcı çok iyi durumda olup, günümüzde akvaryum olarak kullanılmaktadır.
22/26
MİRELAİON/BODRUM SARNICI
Mirelaion Manastır Kilisesinin temelleri altındaki bu sarnıç günümüze son derece iyi bir durumda gelebilmiştir. Constantinus I dönemine ait olan buradaki bir yer altı mezar odası, sonraki dönemlerde sarnıca çevrilmiştir. Manastırın yapım tarihi kesin olmamakla beraber Constantinus V (740-775) zamanında terk edildiği ve sonra Romanus II (959-963) tarafından yeniden kullanıldığı bilinmektedir. Bu bakımdan sarnıcın kesin olmamakla beraber VII.Yüzyıl sonlarına doğru yapıldığı sanılmaktadır.
Mirelaion Sarnıcı 1966 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsü ile İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin ortak çalışmaları sonucunda ortaya çıkarılmıştır.
23/26
SEFERİKOS SARNICI
Cibali'de Kadir Has Üniversitesi Bünyesi'nde kurulan Rezan Has Müzesi'nin içindedir.
Yeraltındaki kagir su depoları olan sarnıçlar, Bizans döneminde, İstanbul’un su ihtiyacını karşılamakta önemli rol oynamış yapılardır. Müzemizde yer alan, geç 11. yüzyıla tarihlenen Bizans dönemi su sarnıcı 48 kemer, 15 ayak ve 20 sütundan oluşmaktadır. Kareye yakın dikdörtgen bir plana sahip olan yapı, doğrudan su biriktirmek amacıyla inşa edilmiştir.
Sarnıç; işlevini kaybettikten sonra Cibali Sigara Tütün Fabrikası’nın tütün deposu olarak, ardından II. Dünya Savaşı yıllarında ise erzak ambarı olarak kullanılmıştır.
24/26
ATAKÖY SARNICI
Ataköy’de Emlâk Bankası I.Kısım blokları ile deniz arasında kalan alanda bir Bizans sarnıcı ile karşılaşılmıştır. Bizans kaynaklarında ismine rastlanmayan bu sarnıcı VIII. Yüzyıla tarihlendirmek yerinde olacaktır. Toprak içerisine gömülmüş sarnıçtan yalnızca iki duvar kalıntısı dikkati çekmektedir. Bununla ilgili bir kazı yapılmadığından plânı hakkında yeterli bir bilgi yok. Buradaki mermer sütun ve başlıklar bunun kapalı sarnıçlar gurubu içerisinde olduğuna işaret etmektedir.
25/26
BÜYÜK OTLUKÇU YOKUŞU SARNICI
Süleymaniye’de Şeyhülislâm Resmî Efendi Camisi’nin avlusu altında Bizans kaynaklarında ismine rastlanmayan bu sarnıca Büyük Otluçu Yokuşu Sarnıcı ismi verilmiştir.
Yapı üslubundan Kommenoslar dönemine (1057-1185) tarihlendirmek yerinde olacaktır. Kuzey yönünden içerisine girilen sarnıç, 21x21 metre ölçüsünde kareye yakın bir plân şekli göstermektedir. Girişin sağında, duvar üzerinde 2.50 metre genişlik ve 1.20 metre derinliğinde 5 ayrı nişin bulunduğu dikkati çekmektedir. İçerideki üst örtüyü taşıyan 24 granit sütunlar birbirlerinin eşi olmalarına rağmen, bir kaç tanesi farklı yerlerden getirilmişlerdir.
26/26
