• $32,3885
  • 35,097
  • 2326.54
  • 9101.2
16 Mart 2019 Cumartesi 08:00 | Son Güncelleme:

Rauf Orbay'ın arşivinden Abdurrahman Peşaveri çıktı

Rauf Orbay'ın arşivinden Abdurrahman Peşaveri çıktı
- ZEKİ GÜMÜŞ / zeki.gumus@aksam.com.tr

Anadolu Ajansı'nın ilk muhabiri olarak kayıtlara geçen, TBMM adına Ağustos 1920'de Afganistan'a ilk Türk Büyükelçisi olarak atanan Peşaveri'ye ait evrakı tasnif çalışmaları İBB, Atatürk Kitaplığı'nda sürüyor...

İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürü Ramazan Minder: “Peşaveri, tarihimizde karanlık kalmış şahsiyetlerden biri. Bu arşiv sayesinde onun hayatını inceleme şansına sahip olabileceğiz. Belki bir kitap yazabileceğiz” İBB Atatürk Kitaplığı tarafından satın alınan,  Milli Mücadele kahramanlarından Hüseyin Rauf Orbay’ın Farsça, Arapça, İngilizce, Urduca, Almanca ve Osmanlıca yazılmış 5 bini aşkın belgeyi içeren özel arşivinin beşte biri, zor durumdaki Müslümanlara yardım için 1912’de Hindistan’dan İstanbul’a gelen ve  Anadolu Ajansı’nın (AA) ilk muhabiri olarak da kayıtlara geçen Abdurrahman Peşaveri’ye ait çıktı. Hindistan’da varlıklı bir ailenin çocuğuyken 26 yaşında, ceketini, elbiselerini ve kitaplarını satarak ailesinden gizli, zor durumda olan Müslümanlara yardım için 1912’de İstanbul’a gelen ve bir daha dönmeyen Abdurrahman Peşaveri olarak bilinen Abdurrahman Gulam Samedani’ye ait olduğu tespit edildi. 

Orbay arşivi çok kıymetli

Atatürk Kitaplığı, 1. Balkan Savaşı sırasındaki başarılarından dolayı “Hamidiye Kahramanı” olarak tanınan, Milli Mücadele’de Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın en yakın mücadele arkadaşlarından olan, İcra Vekilleri Heyeti Reisliği yapan Hüseyin Rauf Bey’in (Orbay) özel arşivini satın aldı. Balkan, Çanakkale ve  1. Dünya savaşları ve Milli Mücadele içinde yer alan, Rauf Orbay’ın yakın çalışma arkadaşı olan, Ankara hükümetinin İngilizce  yazışmalarını yapan, Anadolu Ajansı’nın ilk muhabiri olarak kayıtlara geçen,  TBMM adına Ağustos 1920’de Afganistan’a ilk Türk Büyükelçisi olarak atanan Peşaveri’ye ait evrakı tasnif çalışmaları,  İBB, Atatürk Kitaplığı’nda sürüyor. Tasnif çalışmaları, Sabancı Üniversitesi  Öğretim Görevlisi Fatih Yücel tarafından yürütülüyor.

İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürü Ramazan Minder, son zamanlarda özellikle el yazmaların yanında özel arşivler de satın almaya başladıklarını dile getirerek, şu bilgileri verdi:

“Satın aldığımız koleksiyonlardan birisi de Rauf Orbay’ın arşivi. Bu belgeler, Orbay’ın şahsi yaşamını, özellikle Osmanlı’nın son dönemi ile cumhuriyetin ilk yıllarını incelememiz açısından çok kıymetli bilgiler veriyor. Bunları tasnif ve kataloglama çalışmalarını haziranda bitireceğiz. 

Peşaveri çok ilginç birisi 

Rauf Orbay arşivini tasnif ederken Abdurrahman Peşaveri’ye ait belgeler de bulduklarını belirten Minder,  “Peşaveri, çok ilginç bir kişi. Hikayesi çok özel. Bizi de heyecanlandırdı. Peşaveri, Pakistanlı, o zaman Hindistan’a bağlı Peşaver bölgesinden genç bir üniversite öğrencisi. O dönemde Balkan Savaşları başlamış, Edirne işgal edilmiş. Oradaki gençler buna çok üzülüyor, para toplayıp gönderiyorlar. Peşaveri, bir sağlık heyetiyle birlikte 1912 yılında İstanbul’a geliyor. Geliş o geliş, bir daha ülkesine dönmüyor. Her ne kadar annesi birçok defa kendisine ‘Oğlum artık ülkene dön, özledik.’ dese de ‘Ülkem işgal altındayken dönemem.’ diyor. Ülkem dediği de Osmanlı. Türkleri çok seviyor. Hatta kendisine oradayken de ‘Türk Ağabey’ diye hitap ediliyor. Türklere çok benzetiliyor, gençliğinde Türk tarihi okuyan ve seven bir insan. Buraya geldikten sonra Balkan Harbi, Çanakkale Harbi, 1. Dünya Savaşı’nda bulunuyor ve Milli Mücadele içinde yer alıyor. Ankara Hükümeti’nin İngilizce yazışmalarını yapıyor. Rauf Orbay’ın yanında bulunuyor.”

Suikast sonucu öldü

Abdurrahman Peşaveri’nin bir suikast sonucunda hayatını kaybettiğini anlatan Minder, “1925 yılında gece saatlerinde Beşiktaş’tan Nişantaşı’na yürürken silahlı saldırıya uğruyor ve kurşunla şehit ediliyor. Mezarı Maçka Mezarlığı’nda bulunuyor. Peşaveri, tarihimizde karanlık kalmış şahsiyetlerden biri. Bu arşiv sayesinde onun hayatını inceleme şansına sahip olabileceğiz. Belki bir kitap yazabileceğiz.” ifadelerini kullandı. 

O ilginç belgelerden bazıları

- Afganistan’daki Müslümanların Milli Mücadele’ye destek olmak için topladıkları 52 Rus altınının Ankara Hükümeti’nce alındığına dair 8 Temmuz 1922 tarihli belge

- Orbay’ın gönderdiği bir telgrafta Peşaveri’nin, Rauf Orbay’ın İzmir’deki evinde ikamet ettiğini belgeliyor. 

- Peşaveri’ye verilen askeri alanlara da girebileceğini gösteren tezkere. Bu belgede dikkati çeken husus ise Peşaveri’nin milliyetinin “Türk” olarak yazılması. 

- Peşaveri’ye annesinden, kardeşlerinden, arkadaşlarından gelen çok sayıda mektup bulunuyor. Hacı Gulam Hamadai,  1921 yılında Urduca yazdığı mektupta, Peşaveri’ye annesinin vefatını haber veriyor ve doğan çocuğuna “Abdurrahman” adını verdiğini yazıyor. 

Dış ticaret açığı yüzde 44,2 azaldı
Dış ticaret açığı yüzde 44,2 azaldı

Dış ticaret açığı yüzde 44,2 azaldı

Emeklilere indirimli bilet müjdesi!
Emeklilere indirimli bilet müjdesi!

Emeklilere indirimli bilet müjdesi!

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi
Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi