• $32,3789
  • 35,0014
  • 2326.13
  • 9067.41
27 Kasım 2021 Cumartesi 07:00 | Son Güncelleme:

Arıların bilinci var mı? Arılar da düşünebilir mi?

Arıların bilinci var mı" Arılar da düşünebilir mi"
- DR. SEVDA SARIKAYA / sevda.sarikaya@stargazete.com

İnsana daha yakın olan maymunlar gibi diğer memelilerle ilgili bilinç varsayımları öncelikli iken, arılar gibi böcek türü sayılan canlılarda bilinç olabileceğini düşünüyor musunuz? Önce bir okuyun, fikriniz değişecek. O küçücük canlıların neler yapabildiğine şaşıracaksınız.

Bilincin ne olduğu sorusu yüzyıllardır felsefenin, bilimin ilerlemesiyle de nörobilimin en tartışmalı sorularından birisi olmuştur. Bilinç, hem iç dünyamızda hem de dış dünyada olan biteni anlayabilme, yorumlayabilme, özetle kendinin farkında olabilme durumudur. Bilincin insanoğluna özgü olduğu ve diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği olduğu da yüzyıllardır kabul edilen bir varsayımdır. Fakat son yıllarda nörobilimin, bilinci tanımlamada temel görevi üstlenmesiyle hayvan bilinci konusu da gündeme geldi. Bugün sizlere arılarla ilgili yapılmış çalışmalardan bahsedeceğim. İnsana daha yakın olan maymunlar gibi diğer memelilerle ilgili bilinç varsayımları öncelikli iken, arılar gibi böcek türü sayılan canlılarda bilinç olabileceğini düşünüyor musunuz? Önce bir okuyun, fikriniz değişecek. O küçücük canlıların neler yapabildiğine şaşıracaksınız.

Fransa Toulouse Üniversitesinden Martin Giurfa ve Australian National Üniversitesinden Mandyam Srinivasan ve Shaowu Zhang'ın birlikte yaptığı bir arı çalışması var. Şekerli suyu ödül olarak kullanıp arıları bazı karmaşık görevler için eğitiyorlar. Nöroetolog tarafından arılar önce, bir girişi iki çıkışı olan uzun bir silindire giriş ve çıkış açısından eğitiliyorlar. Her bir arı silindirden çıkmak ve özgürce uçmaya devam etmek için iki çıkıştan birisini kullanmak zorunda. Bu silindirler, yiyeceğe ulaşmak için içerisinde Y şeklinde dirseklerin olduğu labirentlere yerleştiriliyorlar. İlk deneyde arılar renklendirilmiş yollardan geçmeleri için eğitiliyorlar. Arılar hiç alışık olmadıkları başka labirentlere yerleştirildiğinde benzer stratejileri kullanıp kullanamayacaklarına bakılıyor. Çok şaşırtan bir sonuçla karşılaşıyorlar. Arıların kendilerine tamamen yabancı bu labirentlerde kişisel olarak farklı stratejiler geliştirdiklerini görüyorlar. Örneğin mavi rengi göründe sağa, yeşili görünce dirsekten sola dönme şeklinde. Hatta bazı arılar daha komplike stratejiler geliştirerek -sürekli sağa dönerek hedefe ulaşma stratejisi gibi- hedefe ulaşıyorlar. Seçtikleri yol en kısa yol olmak zorunda değil. Planladıkları şey hedefe en kolay şekilde ulaştırabilen yol. Yani tamamen bireysel olarak soyut düşünce becerileri ile bunları yapıyorlar.

Başka bir deneyde arıların hafızaları araştırılıyor. Arılara birkaç saniyeliğine bir resim gösteriliyor. Daha sonra hatırlayıp hatırlamadıklarını test etmek için arasında bu resmin de olduğu iki resim ardarda gösteriliyor. Eğer resmi hatırlıyorsa, doğru resmi gördüğünde onu itiyorlar ya da gözlerini o tarafa çeviriyorlar. Arılar bu testi de başarıyla geçiyor. Arıların labirent içerisinde geliştirdikleri karmaşık stratejiler her arıda farklılık gösterebiliyor. Bu da aynı insanlarda olduğu gibi bireysel zihinsel kapasite farklılığını yani zekayı gösteriyor.

Bu deneyler bize hayvanlarda bilinç olup olmadığını tekrar tekrar sorgulamamız gerektiğini gösteriyor. Arıların beyinlerinde bir milyona yakın nöron var. Ve bu nöronların birbiri ile iletişimleri şu an için bizim anlayabileceğimizden çok daha karmaşık. Arıların beyindeki nöral yoğunluk (bir mm küplük alana düşen nöron sayısı) memelilerden on kat daha fazla. Arıların koloniler şeklinde yaşaması, onların bireysel bilinç durumlarının olmadığını göstermiyor. Güneşin ilk ışıklarını hissedip, lezzetli bir öz bulduğunda bunun tadına varıp anın keyfini çıkarıp çıkarmadığını nereden biliyoruz? Tabi ki bilmiyoruz. Bizim bilmememiz onların bilincinin olmadığını göstermiyor. Küçüğünden büyüğüne her hayvana bu gözle bakmakta fayda var.

  • bilinç
  • nörobilim
  • sevda sarıkaya
Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi
Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi

Bakan Uraloğlu tarih verdi: İki ili birbirine bağlayacağız
Bakan Uraloğlu tarih verdi: İki ili birbirine bağlayacağız

Bakan Uraloğlu tarih verdi: İki ili birbirine bağlayacağız

Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı
Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı

Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı