TÜİK 2015 yılı ilk çeyreği için GSYİH verilerini yayınladı. Ancak veriler iki şekilde yayımlanıyor. Birincisi mevsim ve takvim etkilerine göre düzeltilmemiş veriler, ikincisi mevsim ve takvim etkilerine göre düzeltilmiş veriler. Dün bu köşede mevsim ve takvim etkilerine göre düzeltilmemiş verileri yayımladık. Düzeltilmemiş veriler medyada tüketim artışının büyümeyi arttırdığı yorumuna yol açtı. Tüketimin neden arttığı da pek anlaşılamadı. Ancak mevsim ve takvim etkilerine göre düzeltilmiş verilere göre yapılan değerlendirme farklı sonuçlar getiriyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi “betam” tarafından, mevsim ve takvim etkilerine göre düzeltilmiş veriler ile yapılan analizde ise tüketim değil net ihracat ön plana çıkıyor. Betam araştırmacıları Seyfettin Gürsel, Zümrüt İmamoğlu ve Barış Soybilgen tarafından yapılan analizi ve sonuçlarını aşağıya alıyoruz.
Dış talep büyük katkı yaptı
TÜİK'in bugün açıkladığı rakamlara göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) 2015 ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 2,3 büyüdü. Ancak mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış rakamlara bakıldığında ise ekonomi ilk çeyrekte önceki çeyreğe kıyasla sadece yüzde 1,3 oranında büyüdü. Yani ilk çeyrekte iç talep zayıf seyretmeye devam ederken, aslında net dış talep, büyümeye önemli katkı yaptı. Bir önceki çeyreğe kıyasla yatırımlar yüzde 0,5 düşerken, tüketim yüzde 0,9, kamu harcamaları ise yüzde 2,1 oranında arttı. Tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının yüzde 1,3 oranındaki çeyreklik büyümeye toplam katkısı yüzde 0,8 olarak gerçekleşti . Stok değişimleri büyümeye negatif katkı yaparken, net ihracatın çeyreklik katkısı 1,8 yüzde puan oldu. Net ihracat artışı aslında doğru anlaşılmalı : Sorun zayıf seyreden iç talep nedeniyle esas olarak ithalatın düşüyor olmasından kaynaklanıyor. İthalattaki düşüş gelecek dönemlerdeki üretim açısından da olumsuz bir sinyal oluşturdu.
Azalan ithalat cari açığı da azaltıcı etki yapmaya devam ediyor. İlk çeyrek sonunda 12 aylık cari açığın GSYH’ye oranı yüzde 5,7 olarak gerçekleşti. 2014 sonunda bu rakam yüzde 5,8 olmuştu. Ancak ilk çeyrekte altın dışında ihracatta gözlemlenen düşüş altın hariç cari açığı artırdı. 2014 sonunda yüzde 5,3 olan altın hariç cari açık oranı ilk çeyrek sonunda yüzde 5,5'e yükseldi.
Altındaki artış destekledi
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara göre ilk çeyrekte tüketim harcamaları önceki çeyreğe kıyasla yüzde 0,9 arttı. 2014'ün son iki çeyreğinde ise tüketim harcamaları sırasıyla yüzde 1,9 ve yüzde 1,5 oranında artmıştı. Son üç çeyrektir tüketim harcamalarının büyümeye katkı yaptığı, ancak bu katkının giderek zayıfladığı görülüyor.
2014 son çeyrekte yüzde 1,0 oranında azalan ihracat ilk çeyrekte yüzde 3 oranında arttı. Ancak artışın bir kısmı altın ihracatındaki artıştan kaynaklandı. 2014 Son çeyrekte yüzde 9 oranında artan ithalat ilk çeyrekte yüzde 3,3 oranında azaldı. Toplamda net ihracat ilk çeyrekte büyümeye % 1,8 puanlık yüksek bir katkı yaptı.
İlk çeyrek sonunda cari açık oranı yüzde 5,8'den 5,7'ye inerken, altın hariç cari açık ise yüzde 5,3'ten yüzde 5,5'e çıktı. Altın hariç cari açıktaki yükseliş altın hariç ihracattaki azalıştan kaynaklandı.
Aşağıdaki grafikte, mevsim ve takvim etkileri göz önüne alındığında GSYİH verilerinde önceki çeyreğe göre büyüme gidişatı görülebilir.