TÜİK tarafından açıklanan son verilere göre eylül ayında toplam ithalat yıllık bazda yüzde 30,6 oranında artarak 20 milyar dolara yükseldi. İhracattaki artış ise yüzde 8,7 oranında kaldı ve aylık ihracat 11,8 milyar dolar oldu.
Böylece dış ticaret açığı 8,1 milyar dolara yükseldi.
Eylül ayında görülen yüksek ithalat artışı dış ticaret açığının artmasında en büyük etken olmuş. Daha önce açıklanan geçici verilere bakılarak aslında Eylül ayındaki artışın sürpriz olmadığını söyleyebiliriz. Ancak verilerin detaylarına baktığımızda, hem ara malı ithalatında görülen artış özellikle sanayi sektöründeki üretim artışının birincil faktör olduğunu gösteriyor.
İthalatın ana sektörler itibarıyla dağılımına ve gelişimine baktığımızda, eylülde ara malı ithalatının yüzde 42 oranında arttığını buna karşılık yatırım malı ve tüketim malı ithalatındaki artışların sırasıyla yüzde 5,1 ve yüzde 6,4 oranlarında kaldığını görüyoruz.
İlk dokuz aylık tabloda da farklı bir görüntü yok. Ara malı ithalatı yüzde 26,7 oranında artarak 124,9 milyar dolara ulaşırken, yatırım malı ithalatı yüzde 13,3 oranında azalmış ve 23,3 milyar dolara gerilemiş. Aynı şekilde, tüketim malı ithalatı da yüzde 1,4 oranında azalarak 20,2 milyar dolar seviyesine düşmüş. Bu rakamlardan da açıkça anlaşılacağı üzere, ara malı ithalatının toplam ithalattaki payı yüzde 74 gibi yüksek bir oran. İthalat verilerine göre yurtiçi talebi gerek yatırım tarafında gerekse tüketim tarafında pek kuvvetli değil. Özellikle sanayi sektöründe gerek yurtiçi talebe gerekse ihracata yönelik yapılan üretim artışı, ara malı ithalatı kanalıyla dış ticaret açığını hızlı bir şekilde artırıyor.
Eylül ayında mevsimsel düzeltilmiş ithalat bir önceki aya göre yüzde 10,5 oranında artarken ithalat yüzde 5 oranında azalmış. Geriye doğru gittiğimizde ihracatta bu kadar keskin bir düşüş en son 2016 Temmuz ayında yaşanmış ancak o düşüşün nedeni de herkesin malumu. Daha gerilere gidersek, Eylül ayı dahil olmak üzere son dönemdeki ihracat performansı, mevsimsel olarak düzeltilmiş verilere göre 2014 Mart performansının gerisinde.
Son birkaç yıldır petrol ve enerji fiyatlarında oluşan lehimize durum son dönemde bariz bir şekilde trend değiştirmiş durumda. Enerji fiyatlarında hatırı sayılır bir yükseliş olmamasına rağmen, fiyatın talep üzerine etkisi nedeniyle toplam petrol ithalatı ciddi bir şekilde artmış. Bu da dolaylı olarak ithalat faturasını kabartıyor.
Eylüldeki ithalat ve dış ticaret açığı artışının ardından, ilk dokuz aylık toplama bakıldığında geçen yıl 42,1 milyar dolar olan açık bu yıl 53,8 milyar dolara yükselmiş bulunuyor. Yıl sonunda bu rakamın 70-75 milyar doların üzerine çıkması sürpriz olmayacak.