TÜRKİYE VE YAKIN ÇEVRESİNDEKİ SON DEPREMLER

DEPREM NEDİR?

Deprem, yer kabuğundaki kırılmalar ile ortaya çıkan enerjinin sismik dalgalar halinde yayılması ve yeryüzünü sarsması sonucu oluşan doğa olayıdır. Litosfer katmanındaki kırılmalar nedeniyle gerçekleşen depremler, yeryüzünde çeşitli hadiselere yol açabilir. Depremin tsunami, toprak kayması, çığ, volkanik patlama ve bu gibi doğal afetlere yol açması olasıdır. Her deprem bu tür doğal afetleri tetiklemez. Bir depremin etkileri; deprem büyüklüğü, depremin derinliği, şiddeti ve diğer parametreleri doğrultusunda değişiklik gösterebilir.

Bir depremin sınıflandırılması sırasında incelenen çeşitli parametreler vardır. Bu parametreler sismoloji bilimi ile uğraşan uzmanlar tarafından incelenir ve depremin tariflenmesi sağlanır. Deprem araştırmalarında ölçülen parametreler arasında odak noktası, dış merkez, odak derinliği eşşiddet eğrileri, magnitüd ve şiddet yer alır. Depremin odak noktası, depreme yol açan enerjinin ortaya çıktığı alandır. Dış merkez ise yeryüzünde odak noktasına en yakın olan noktadır. Depremlerin odak derinliği, depreme sebep olan enerjinin ortaya çıktığı derinliğin yeryüzüne olan uzaklığıdır. Tektonik depremler, odak derinliklerine göre sınıflandırılabilirler. Sığ depremler 0-60 kilometre derinliğinde ortaya çıkarlar. Orta derinlikteki depremler 70-300 kilometre derinliğinde, derin depremler ise 300 kilometreden daha derinde gerçekleşirler. Bu parametrelerin ölçümünde çeşitli araçlardan yardım alınır. Deprem araştırmalarında en çok kullanılan ekipmanlardan biri sismograftır. Bir depremin enerjisinin ölçümü için kullanılır ve ölçülen değer depremin magnitüd parametresini oluşturur. Tüm bu ölçümlerin sonucunda depremin parametreleri belirlenebilir.

DEPREM NASIL OLUŞUR?

Depremler, yer kabuğu ya da litosfer adı verilen tabakadaki fay hatlarının çeşitli hareketleri sonucunda oluşur. Yer kabuğundaki levhaların sürtünmesi sonucunda oluşan sıkışma ve gerilmeler, bu katmandaki zayıf alanlarda enerjilerin birikmesine yol açar. Fay hatları ise bu enerjilerin biriktiği hareketli kesimler ve kırıklardır. Ani bir şekilde gerçekleşen levha hareketleri ile kırıklarda bir basınç oluşur. Bu basınç ise büyük enerjilerin açığa çıkmasına ve dolayısı ile depremlerin oluşmasına yol açar. Kısaca özetlemek gerekirse; depremler, yer kabuğundaki fay hatlarının hareketleri ile ani enerji dalgalarına yol açması sonucunda oluşur.

Yer kabuğunda çok sayıda fay hattı vardır. Fay hatları, yer kabuğunun içinde birbirinden farklı açılarda ve uzunluklarda bulunabilirler. Fay hatlarının uzunlukları ve türleri, o hattın oluşmasına sebep olan tektonik hareketlere bağlıdır. Çeşitli tektonik hareketler sonucunda normal faylar, ters faylar, doğru atımlı faylar ve oblik atımlı faylar şeklinde farklı fay türleri oluşabilir. Bu hatlar üzerindeki hareketler ani bir şekilde ortaya çıkabileceği gibi kademeli olarak da gerçekleşebilir. Dolayısı ile oluşan depremler de kademeli bir şekilde hissedilir. Bazı fay hatları ise milyonlarca yıl boyunca hareketsizliklerini koruyabilirler.

TÜRKİYE'DE DEPREM BÖLGELERİ NERELERDİR?

Depremler tektonik, volkanik ve çöküntü depremler olarak üç farklı sınıfa ayrılır. Tektonik depremler, yer kabuğundaki fay hareketleri sonucunda ortaya çıkan depremlerdir. Volkanik depremler, yanardağ faaliyetleri ve diğer volkanik aktivitelerin habercisi olarak ortaya çıkarlar. Çöküntü depremler ise yer altındaki mağara, maden ve oyuklardaki çöküntüler ile meydana gelirler. Çöküntü depremler, yıkıcı etkisi en az olan deprem türüdür. Türkiye’de aktif bir yanardağ olmadığı için volkanik depremler görülmez. Türkiye’de en sık meydana gelen deprem türü tektonik depremlerdir.

Türkiye, dünya genelinde şiddetli deprem bölgesi sınıfında yer alır. Meydana gelen depremin şiddeti ve etkisi doğrultusunda Türkiye’yi deprem bölgelerine ayırmak mümkündür. Türkiye’de düşük riskli, orta riskli ve yüksek riskli olarak sınıflandırılabilecek üç bölge vardır. Deprem riskinin en yüksek olduğu sınıfta Aydın, Balıkesir, Bilecik, Bolu, Bursa, Denizli, Hatay, Isparta, İstanbul, Karabük, Kırşehir, Kocaeli, Manisa, Muğla, Sakarya, Yalova ve Uşak gibi illerimiz yer almaktadır. Bu bölgelerin fay hattına olan bağlantısı aracılığıyla birden fazla risk grubunda yer alması olasıdır. Dolayısı ile illerin belirli bölgeleri, çeşitli açılardan daha düşük deprem riskine sahip olabilmektedir.

TÜRKİYE'DE BULUNUAN FAY HATLARI NELERDİR?

Türkiye’de Batı Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Kuzey Anadolu Fay Hattı olmak üzere üç büyük fay hattı bulunur. Bu hatlardan Batı Anadolu Fay Hattı, içerisinde 9 ayrı fay hattı barındırmaktadır. Batı Anadolu Fay Hattını oluşturan küçük fay hatları; Büyük Menderes grabeni, Eskişehir fayı, Fethiye-Burdur fayı, Gediz grabeni, Gökova grabeni, Knidos fayı, Küçük Menderes fayı, Simav grabeni ve Yavansu fayı olarak ayrılır. Doğu Anadolu Fay Hattı ise Hatay grabeninden başlayarak Adıyaman, Elazığ, Kahramanmaraş ve Elazığ ovalarından Bingöl’e doğru uzanır. Uzandığı noktada Kuzey Anadolu Fay Hattı ile buluşur.

Kuzey Anadolu Fay Hattı yani KAF, dünyadaki en aktif fay hatlarından biridir. Türkiye’de çok sık deprem yaşanmasının en büyük nedenlerinden biri Kuzey Anadolu Fay Hattıdır. 1100 Kilometre uzunluğundaki KAF, doğru atımlı aktif bir fay hattıdır ve birden fazla parçadan oluşur. KAF, yaklaşık olarak 10-15 milyon yıldır varlığını sürdürmekte olan bir fay hattıdır.

ARTÇI NEDİR?

Artçı, bir depremin ardından meydana gelen depremlere verilen isimdir. Artçı depremler, ana depremin gerçekleştiği bölgede hissedilen ve büyüklüğü genellikle daha düşük olan depremlerdir. Fakat düşük şiddetli olmaları hasara yol açmadıkları anlamına gelmez. Çünkü artçı depremler, ana depremin zayıflattığı yapıların yıkılmasına yol açarak yaşanan afetin şiddetini artırabilirler. Artçı depremler, ana depremin ardından bir veya daha fazla sayıda oluşabilir. Ana deprem gerçekleştikten sonra yer kabuğundaki tabakaların yerleşmesi, küçük sismik dalgalara yol açar. Bu küçük sismik dalgalar yeryüzünde artçı depremler olarak hissedilir.

DEPREM ANINDA NE YAPMALIYIZ?

Deprem anında yapılması gerekenleri bilmek çok önemlidir. Deprem gerçekleştiği sırada kişilerin kendi ve çevresindekilerin güvenliği için uyması gereken adımlar vardır. İlk önceliğiniz panik yapmamak ve soğuk kanlı hareket etmeye çalışmak olmalıdır. Özellikle pencere kenarlarından, sabitlenmemiş eşyalardan ve yangın riski teşkil eden alanlardan uzak durulmalıdır. Sert koltuk, kanepe veya bazaların yanında hayat üçgeni oluşturulması mühimdir. Hayat üçgenini sağlam ve destekli masaların altında, içi dolu sandıkların yanında ve bu gibi ağır moloz parçalarını taşıyabilecek eşyaların çevresinde de uygulayabilirsiniz. Güvenli bir yer bulduktan sonra çök, kapan ve tutun hareketi yapılmalıdır. Sarsıntı durduktan sonra gerekli güvenlik önlemleri alınarak binayı daha önce tespit edilmiş güvenli bir çıkıştan terk etmelisiniz. Ardından belirlenmiş toplanma bölgesine dikkatli bir şekilde ulaşmanız önem taşır.

DEPREM Mİ OLDU?

“Deprem mi oldu? En son nerede deprem oldu?” gibi soruların yanıtlarına buradan ulaşabilirsiniz. Türkiye’de gerçekleşen son depremleri ve son dakika deprem haberlerini aksam.com.tr aracılığıyla öğrenebilirsiniz.