Depremin Etkisini Yüzde 80 Azaltan İzolatörler Türkiye'de Sadece Bu Merkezde Test Ediliyor

Elazığ ve Malatya´da yaşanan depremin ardından, deprem hasarlarını yüzde 80 oranında azaltan sistem olarak bilinen izolatörler yeniden gündeme geldi. Eskişehir Teknik Üniversitesi (ESTÜ) Sismik İzolatör Test Merkezi ise yapıda uygun görülen katlara, kolonlara ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilerek depremin etkisini azaltan izolatörlerin test edildiği Türkiye´deki tek bağımsız merkez olarak dikkat çekiyor. Merkezde yerli ve yabancı firmalar tarafından üretilen izolatör prototiplerinin, deprem sırasında binaya zarar verecek olan farklı şiddetlerdeki kuvvetlerle test edilerek sağlamlığı kontrol ediliyor.

´TÜRKİYE´DE TEK, DÜNYADA İLK 5 ARASINDA´

Sismik İzolatör Test Merkezi sorumlusu Doç. Dr. Gökhan Özdemir, depremin etkisini azaltmak için kullanılan izolatörlerin testlerin yapıldığı Türkiye´de tek, dünyada ise ilk 5 laboratuvar arasında olduklarını söyledi. Testlerde izolatör üzerine düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasiteleri olduğunu ifade eden Özdemir, ´Sismik izolatör test laboratuvarı, prototip testleri yapabilen Türkiye´deki tek laboratuvar. Türkiye´de tek olmasının yanı sıra dünyada bağımsız laboratuvarlar arasında sahip olduğumuz yükleme kapasiteleri nedeniyle prototip test yapabilen ilk 5 arasında yer alıyoruz. Düşeyde 2 bin ton, yatayda 200 ton yükleme kapasitemiz var. Yataydaki yüklemeyi, deprem simülasyonlarını doğru yapabilmek için de çok hızlı olmasını sağlayan hidrolik ünitelerimiz, 1 m/s maksimum hızına çıkabilmemizi sağlıyor. Sismik izolatörler sahada kullanılmadan önce iki aşamada kontrol ediliyor. Birincisi prototip aşamasında, üretilen numunenin sahada kullanılacak ve tasarımına uygun olarak üretildiğinden emin olması aşamasıdır. Bu süreçte prototipler çok zorlu yüklemelere tabii tutuluyor. Tasarım depremini, 2500 yılda bir olacağı var sayılan çok büyük bir depremi dikkati alarak tasarlanır. Biz o tasarım sonucunda bulunan deplasman değerlerini bu ürünlere bir çok defa uygularız. Hasar alıp almadığını, ne kadar farklılaşma oluyor ve bunlar kabul edilebilir sınırlar içerisinde mi onları tespit ediyoruz. Seri üretime geçenlerde de yüzde 30´u rastgele seçilerek üretim testlerine geliyor. Bu testlerin de amacı prototip testinden geçen numuneler artık belirli bir standartta üretiliyor mu? Sadece standartlara uygun olup olmadığına bakılır´ dedi.

BİR ÇOK ÜLKEDEN PROTİPLER GELİYOR

Türkiye´de izolatör üretimi yapan firmaların dışında yurt dışından da çok sayıda izolatör testi kabul ettiklerini ekteren Özdemir, ´Şu ana kadar test ettiğimiz projelerin yüzde 80´i yurt dışından geliyor. Romanya, İsrail, İran, Filipinler, Meksika ve Makedonya´dan izolatörler geliyor ve testlerini bu merkezde yapıyoruz. Merkezimi faaliyete girdikten sonra inşası devam eden yada yeni başlayan projelerin bir çoğunda bu izolatörlerin testlerini biz yapıyoruz. Örneğin Bilecik, Yalova, Hatay Dört, Malatya ve Kütahya Şehir Hastanesi gibi. Sismik izolasyon uygulaması ülkemizde alınan çok yerinde bir kararla hastanelerde zorunlu hale getirdi. Dünyada bu sistemin kullanımın zorunlu olduğu tek ülke Türkiye. 2013 yılında Sağlık Bakanlığı yayınladığı genelgeyle birlikte 100 ve daha üzeri yatak kapasiteli hastanelerde birinci ve ikinci deprem bölgelerinde inşa edilecek hastanelerde bu işin kullanımı zorunlu hale getirildi´ diye konuştu.

´MALİYETİ YÜKSEK DEĞİL´

Sismik izolatör maliyetlerinin çok katlı binalar için neredeyse yüzde 5 ve 10 arasında değişen rakamlarda yapılabildiğini ifade eden Doç. Dr. Gökhan Özdemir, ´En çok merak edilen kısım ise maliyet. Rakamsal olarak bir hastanenin mekanik, elektrik ve kaba inşaatının yer aldığı maliyetin yüzde 5 ile 10 arasında değişen bir maliyeti var. Bu kullandığınız izolatörlerin sayısına, boyutuna ve her türlü parametresine göre değişiyor. Sismik izolasyon yeni binalarda değil, mevcut yapılara uygulanması söz konusu. Uygulayanlar artık tecrübeli hale geldi´ dedi.

DEPREMİN ETKİSİNİ YÜZDE 80 AZALTIYOR

Özdemir, doğru tasarlanmış bir yapıda kullanılan izolatörlerin, deprem etkisini yüzde 80 oranında azalttığını da sözlerine ekledi. İzolatörler özellikle taşıyıcı kolonlara yerleştirilirken, deprem anında meydana gelen sarsıntı sırasında yük altındaki izolatör sistemi sağa ve sola doğru kayarak depremin etkisini üst katlara yüzde 80 oranında azaltarak yansıtıyor. Bu sistem sayesinde büyük depremlerde bile binalarda hasar oluşmasının önüne geçiliyor.