Bank For International Settlements (BIS), bütün merkez bankalarının bankasıdır. Kâr gayesi güden bir kurum değildir. Bu nedenle de riskli durumları birçok kişi ve kurumdan önce görür. Nitekim 2007-2008 yıllarında başlayan global krizi de, 2007’de gündeme her kişi ve kurumdan önce getirmişlerdi. Şimdi 2017’deyiz ve bazılarımız artık sorun yok, faizleri artırsınlar derken, BIS ‘Global kriz 10 yıl sonra gene bazı riskler yarattı’ diyor. Ben demiyorum, BIS diyor!
BIS’e göre, dünya o kadar düşük faizli krediye alıştı ki, daha yüksek faize hızla geçildiği taktirde global ekonominin sorunlarından kurtulması gerçekleşmeyebilir. Çünkü merkez bankaları önce trilyon dolarları, büyümeyi artırmak için pompaladıktan sonra, şimdi aynı merkez bankaları da kredileri kısıp para politikasını sıkılaştırmaya çalışıyor.
Cladio Borio, BIS’in baş iktisatçısı ve herkesi de ikaz etmekte: Faizler arttığı zaman, şirketler ve piyasalar risk altında kalmakta, çünkü merkez bankaları bono fiyatlarını ve de hisse senedi fiyatlarını çok düşürdükleri gibi, bazı şirketler ucuz diye aşırı doz borç alırken, bazıları da faizler düşük diye geri ödeme yapmamıştı. Bay Borio’ya göre bono piyasalarında şimdiki sakinlik sadece merkez bankalarının müdahalesi nedeniyle olabilmişti ve de durumu yaratan faktörlerin de neler olduğunu tam bilmiyorduk.
Bay Borio yukarıda vurguladıklarımızın çoğunun, varlık fiyatlarının çok düşük bono getirilerinin uzun süre piyasaya hakim olması sonucu gerçekleştiğini gündeme getiriyor. Bu arada FED’in önümüzdeki aralık ayında faizleri artıracağı da şu andaki inanç. Borio beklentilerin çoğunun sadece temenni olduğunu söylüyor.
Bank of England 2007’den bu yana ilk faiz artışını kasımda yapacağını açıkladı. Avrupa Merkez Bankası ise 2 trilyon liralık likidite yaratma programını durdurup, Ocak 2018’den sonra faiz artırmayı yapmak niyetinde.
Şirketlerin şu andaki sorunu borç tuzağı. Kredi ucuzken birçok kişi ve kurum aşırı borç altına girmiş bulunuyor. Faizler artınca borçları ödemek çok zor olacak.
Piyasa verilerine bakıldığı zaman görülüyor ki 106 adet Çin Gayrimenkul firması, 2016’nın başında 25 milyar dolar brüt dolar borcu ödemekte idiler. Rakamlar 2016’dan önce düştü ama sonra bu yıl tekrar arttı. BIS’e göre merkez bankalarının para miktarını artırmış olması, varlık fiyatlarında yeniden balon yaratmakta. Kriz başlarken de bu tür balonlar yaratılmıştı.
BIS merkez bankalarından daha fazla kredi şartlarına bakmakta. Merkez bankaları ise daha çok enflasyon hedeflerine bakmakta. Borio, ekonomi politikasını yürütenlerin en büyük endişesi ise, merkez bankalarının faizlerin artırılmasından kaçınması diyor. BIS şu anda bu nedenle çok endişeli!