BİZE ULAŞIN
Market alışverişinde bazı gıdaların ambalajında gördüğünüz gluten içermez ibaresi özellikle çölyak hastaları için önemlidir. Çölyak hastalığı ciddi bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır ve hastalarının ömür boyu yedikleri besinlerin içeriğine dikkat etmelerini gerektirmektedir. Çölyak hastaları diyetlerinden gluteni çıkartmazlarsa yetersiz beslenme ve büyüme geriliğine bağlı ciddi hastalıklarla boğuşmak durumunda kalabilirler.
Kısaca Çölyak hastalığı bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Gluten Enteropatisi adı da verilen çölyak hastalığı bağırsaklarda besin emilimini sağlayan villus adlı yapıların bozulmasına yol açar. Çölyak hastaları Gluten adlı proteine karşı hassastırlar ve bağırsakta gıda emiliminin bozulmaması için gluten içeren gıdalardan uzak durmaları gerekir.
Çölyak hastalığının özellikle sindirimle ilgili pek çok belirtisi vardır. Beslenme ile ilgili yarattığı problemler nedeniyle küçük çocuklarda ishal, karın şişkinliği, kilo alamama ve buna bağlı olarak booyun uzamaması gibi belirtilerle kendini gösterir. İleriki yaşlarda da kansızlık, boy kısalığı, kemik zayıflığı, karaciğer hastalığı gibi pek çok durum çölyak hastalığının belirtisi olabilir.
Tabii bu belirtiler kesinlikle çölyak hastası olduğunuz anlamına gelmez. Bunun için bir doktora başvurmalısınız. Çölyak hastalığı tanısı bir gastroentelog tarafından, çeşitli kan tahlilleri ve bağırsak biyopsisi ile yapılmaktadır.
Çölyak hastası glutensiz diyetini takip etmezse rahatsız edici semptomların yanında uzun vadede çeşitli sağlık sorunları ile karşılaşacaktır. Osteoporz, kısırlık, düşük tehlikesi, depreston, ince bağırsak kanseri, lenfoma ve yetersiz beslenmeye bağlı olarak kronik kötü bir sağlık.
Çocuklarda tedavi edilmeyen çölyak hastalığı boy kısalığına, davranış problemlerine ve gelişim geriliğine yol açar. Çölyak hastası çocuklara neleri yiyip neleri yiyemeyeceği çok iyi bir şekilde öğretilmeli; çocuklar ebeveynlerinin gözetiminde olmadığı zamanlarda yediklerine dikkat etmeleri sağlanmalıdır. Çölyak hastası çocukların gideceği okuldaki yetkililerinde hastalıktan haberdar edilmesinde fayda vardır.
Bu hastalıkla ilgili merak edilen konulardan biri de tedavisinin olup olmadığıdır. Çölyak tedavisi hastaların, uzman bir hekimin hazırladığı gluten içermeyen gıda listesine göre beslenmektir. Hastaların ömür boyu gluten içeren gıdalardan uzak durmaları gerekmektedir. Yani hastalar ömür boyu bu beslenmelerine dikkat etmek durumundalar. Glutensiz diyet tuygulaması gereken hastalara mısır, pirinç. Patates, darı, nohut, ayçiçeği, keten, susam, haşhaş ve kara buğday gibi alternatifler önerilmektedir. Kimleri bitkisel tedavi de araştırmaktadır ama şu an için Çölyak hastaları için glutensiz diyet dışında bir alternatif bulunmamaktadır.
Çölyak hastalarının tüketmemesi gereken gluten pek çok gıdada yer almaktadır. Buğday, arpa, yulaf, çavdar unu, kepek, buğday nişastası, irmik, un ile yapılmış veya bunları içeren hemen ter türlü hamur işinde ve gıdalarda gluten olabilir.
Çölyak hastaları “gluten içermez” ibaresi bulunduranlarını tercih etmeli ve gıda alışverişinde mutlaka ambalajların “içindekiler” kısmını kontrol edip kendilerine yasak malzemelerin olup olmadığını kontrol etmelidirler.
Her gün tüketilen pek çok gıda bir şekilde gluten içermektedir. Örneğin bisküvi, poğaça, ketçap, erişte, makarna, krep, simit, irmik, tarhana, hazır salça, çikolata, boza, patates cipleri; sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş et ürünleri, malt içeren bira, cin, viski, likör gibi içkiler, kurabiye, krema sosları gluten içerir.
Çölyak hastaları mısır, pirinç, patates, kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu gibi alternatif unlar tüketebilirler.
Yumurta, reçel, bal yemelerinde sakınca yoktur. Balık, midye karides, yengeç gibi su ürünlerini yiyebilirler. Tabii bunların una bulaşmamış ve unlu olarak kızartılmış bir yağda kızartılmaması gerekmektedir.
İşlenmemiş kabuklu kuru yemiş türleri yer fıstığı ay çekirdeği kabak çekirdeği badem vb yiyebilerler. İşlenmiş, paketli kuruyemişlerde gluten bulanabilmektedir.
Tavuk, hindi gibi Kümes hayvanı etleri; sığır, dana, kuzu etleri baharatsız ve una bulanmamış olarak tüketilebilir.
Tüm sebze ve meyve çeşitleri ile bakliyatlar; sıvı veya katı yağlar ile şeker türleri yenebilir.
ÇÖLYAK HASTALIĞI VE İLAÇLAR
Çölyak hastası bir rahatsızlık geçirirken aldığı ilaçlara da dikkat etmelidir. Doktoruna hastalığını belirtmelidir ki doktoru gluten içermeyen muadil bir ilaç yazabilsin.
9 MAYIS DÜNYA ÇÖLYAK GÜNÜ
Çölyak hastalığı ile ilili farkındalık yaratılması adına ülkemizde ve dünyanın çeşitli ülkelerinde 9 Mayıs tarihi Çölyak günü olarak belirlenmiştir. Ülkemizde Çölyak hastalığı görülme sıklığı yüzde 1 ile binde 3 arasında değişmektedir. Ülkemizde Çölyak hastalığı görülme sıklığı yüzde 1 ile binde 3 arasında değişmekte olup Türkiye’de 250 bin ile 750 bin arasında Çölyak hastası tahmin edilmekte iken ancak yüzde 10’nuna tanı konulduğu dikkate alındığında 25 bin ile 75 bin arasında tanı almış hasta beklenmektedir. Bakanlığımız kayıtlarına göre çölyak tanısı alan hasta sayısı 2016-2017’de
40.703’dir.
Sağlık Bakanlığı, STK’lar, üniversiteler ve özel sektör işbirliğinde Erişkin Bazı Metabolizma Hastalıkları (Tiroid, Osteoporoz, Gut) ve Çölyak Hastalığı Kontrol Programı 2018-2021 hazırlanmıştır.
Program kapsamında aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır:
ÇÖLYAK HASTALARI İÇİN TARİFLER
Türk mutfağında unlu mamüller büyük bir paya sahiptir ki bu da çölyak hastalarının pek çok yemeği ve tatlıyı yiyememesi anlamına geliyor. Zor bir diyet olan glutensiz diyetinde alternatif tariflere ihtiyaç duyuluyor. Örneğin kendi ekmeğinizi yaparak menünüze glutensiz ekmek katabilirsiniz.
Glutensiz ekmek tarifi:
8-10 kişilik bir glutensiz ekmek için gerekli malzemeler şunlardır:
Hazırlanışı: Glutensiz ekmek yapımının ilk adımı mayalamadır. Bunun için Ilık su ve kuru mayayı karıştırıp oda sıcaklığında bekletin.
Yumurtayı çırpın ardından toz şeker, tuz, laktozsuz süt ve zeytinyağı ile karıştırın.
Glutensiz unu eleyip hazırladığınız karışıma ilave edin. Köpürmeye başlamış olan maya karışımını da koyup karıştırın.
Isıya dayanıklı, dikdörtgen bir fırın kabını zeytinyağı ile yağlayın ve hazırlamış olduğunuz hamuru bu kaba boşaltın. Kabın üzerini temiz bir bez ile örterek 20 dakika kadar bekletin. İyice mayalanarak kabaran hamurun üzerine bir bıçak ile çizik atın.
Fırının nem oranının dengeli olması için bir kaba su doldurup fırının tabanına koyun.
Mayalanan glutensiz ekmek hamurunuzu önceden ısıttığınız 200 derece fırında 45 dakika kadar pişirin.
Bunun gibi glutensiz tarifler ile evinizde pasta, kurabiye, gevrek, çikolata, kek vb. Yapabilirsiniz. Aşağıdaki bağlantıdan erişebileceğiniz listemizden pek çok glutensiz yemek ve tatlı tarifi öğrenebilirsiniz.
GLUTENSİZ GIDA MODASI
Son yıllarda pek çok gıda markasının ürünlerinin glutensiz çeşitlerinin çıkarmasını nedeni sadece çölyak hastalığı değil. Kilosuna dikkat etmek, zayıflamak isteyen insanlar da gönüllü olarak glütensiz diyeti yapmaktalar. Glütensiz gıdalar yemek adeta bir trend haline geldi. Ancak yapılan araştırmalar hızlı kilo vermek için yapılan glütensiz veya glutenli diyetler arasında belirgin bir farkın olmadığını gösteriyor. Yine de bu zayıflama akımı çölyak hastalarının daha çok alternatife ulaşması açısından olumlu olmuştur.
