Sanayi üretiminde eylül verileri beklentilerin bir hayli altında gerçekleşti. Ortalama üretim geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4,1 azalırken, imalat sanayisindeki daralma yüzde 5 oldu. Böylece merakla beklenen üçüncü çeyrek sanayi büyümesi eksi yüzde 3,2 gerçekleşti. Tabi bu olumsuz etki tarım sektöründen gelecek yüksek üretim temposu ile biraz dengelenebilir.
TÜİK tarafından mevsimselliğe ve tatil günlerine göre düzeltilen sanayi üretim endeksinde de eylülde bir performans düşüşü görülebiliyor. Sanayi üretimi bir ay önceki seviyeye göre yüzde 3,8 azaldı. Ancak hatırlanırsa, ağustosta düzeltilmiş sanayi üretimi endeksi aylık yüzde 8,8 artarak bir önceki ayda gerçekleşen yüzde 6,8’lik keskin düşüşü bir nebze telafi etmişti.
Ancak son üç ayda görülen bu dalgalanmalar aydan aya analiz imkanını zorlaştırıyor. Düzeltilmiş endeksin son üç aylık genel trendine baktığımızda, üçüncü çeyrekte, üretim temposunun yüzde 3,1 azaldığını görüyoruz. Bu da yıllık bazda yüzde 11-12 civarında keskin bir daralma performansına karşılık geliyor. Sanayi üretiminde genel temponun mayıstan bu yana oldukça negatif olduğunu da ekleyelim.
Sanayi üretimindeki bu dalgalanma ve trend değişimi aşağıdaki grafikte belirgin bir şekilde izlenebiliyor.
Grafikte hem sanayi üretimi verilerinin hem de imalat sanayisine ilişkin kapasite kullanım oranı verilerinin mevsimsel dalgalanmalara göre düzeltildikten sonra izledikleri seyre dikkatli bir şekilde bakılacak olursa, kapasite kullanımının dalgalı, ama yatay olarak yüzde 75 civarında seyrettiği, buna karşılık sanayi üretiminde geçen mayısa kadar görülen yükseliş trendinin yerini düşüşe bıraktığı görülebiliyor.
Eylül ayı sanayi verilerinin detayına bakacak olursak özellikle dayanıklı tüketim malları imalatında yüzde 9,3 ve dayanıksız tüketim malları imalatında yüzde 7,8’lik daralmalar dikkat çekiyor.
Ana sektörler itibarıyla, en yüksek düşüşler mobilya (eksi yüzde 17,3) fabrikasyon metal ürünleri (eksi yüzde 15,4), eczacılık ürünleri (eksi yüzde 13,2) ve kayıtlı medya (eksi yüzde 34,5) alanlarında gerçekleşmiş. Elektrikli teçhizat, ana metal sanayi, bilgisayar, elektronik ve kömür ve petrol gibi enerji sektörlerinde üretim yüzde 2 ila yüzde 4 arasında değişen oranlarda artmış. Ancak bu artışlar genel sanayi üretimini pozitife çevirmeye yetmemiş, çünkü üretim azalan sektörlerde genel olarak çift basamaklı düşüşler söz konusu. Sanayi üretimi verilerinin açıklanmasının ardından, üçüncü çeyrek büyümesinin, 15 Temmuz’un da etkisiyle negatif gerçekleşmesi gündeme geldi. Ancak dördüncü çeyrekte ekonomi yeniden pozitife dönebilir.