Geçtiğimiz ay, bazı ABD düşünürlerine göre, ABD’nin global ekonomik sistemin garantörü rolünü kaybettiği ay olarak tarihe geçecek. Çin tarafından kurulan Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB ) adlı kuruluşa önce İngiltere ve sonra da daha bir düzine ABD müttefikinin hem de ABD’nin ikazına rağmen katılması ABD’de bile, ABD’nin gerilemeye başladığının işareti olarak değerlendirildi. Birçok köşe yazarı da bu konuyu tartışmaya başladı.
Gideon Rachman 1963 doğumlu,1989 Cambridge tarih bölümü mezunu, BBC, The Economist ve şimdi de Financial Times yazarı. Observer tarafından İngiltere’nin 300 en entelektüel vatandaşı listesine alındı. 1998-99 arasında Princeton Üniversitesi’nde ve 2013 yılında da Oslo’da Noble Enstitüsü’nde çalıştı . Polemiği çok seven bir yapısı var.
En yüksek askeri güce sahip
Gideon Rachman bugünlerde “ABD kayıyor mu kaymıyor mu?” konusunda bazı tezler öne sürmekte. Ona göre üç adet ABD Üniversitelerinde çalışan İngiliz tarihçi tarafından ABD döneminin artık bittiği tezinin gündeme getirilmesi yanlış.
Yale Üniversitesi’nde çalışan İngiliz Paul Kennedy “The Rise and Fall of Great Powers” adlı ve 1987 yılında çıkan eserinde ABD’nin aynen Roma ve Babil İmparatorluklarının silindiği gibi silineceği tezini gündeme getirmişti. Harvard’da çalışan İngiliz Niall Ferguson da 2004 yılında yayınladığı “The Rise and Fall of the American Empire” adlı kitabında 21’inci yüzyılın Çin’e ait olduğunu vurgulamıştı. Stanford Üniversitesi’nde çalışan İngiliz Tarihçi Ian Morris ise 20010 yılında yayımladığı “Why the West Rules For Now!” adlı kitabında ABD çöküyor tezine angaje olmuştu.
Bu şahısların hem tarihçi olmaları hem de ABD ve İngiltere’yi yakından izlemeleri bir avantaj olabilir. Ama diğer taraftan bazı bu kişilere ters yorumlar da var. Amerikalı olan ve Harvard Üniversitesi’nde çalışan Joseph Nye bir hatırlatma yapmış.
Ona göre Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında İngiltere büyük güçler arasında ekonomik açıdan sadece dördüncü gelmekte idi. Göçmesi normal sayılmalı idi. Kaldı ki askeri harcama açısından da ancak üçüncü sayılabilirdi.
Bugünkü ABD, hangi ölçütü kullandığınıza göre, global çapta ekonomik bakışta ya en büyük ya da çok az bir farkla ikinci gelmekte. Askeri güç açısından da uzak ara en yüksek askeri bütçeye ve güce sahip.
Global kavgaya çekilmezse...
Kaldı ki Gideon Rachman’a göre İngiltere’nin iflasına iki büyük dünya savaşına katılıp, sonrasında iflas durumuna gelmesi neden olmuştu. Eğer ABD de böyle bir global kavganın içine çekilmezse, gücünü koruması da oldukça mümkün olabilir.
İngilizler İmparatorluğu kaybettikten sonra McMillan hükümeti Kolonilerle ilişkilerini zayıflatıp o zamanda yükselen güç olarak görülen Avrupa Birliği’ne dönmüştü. Şimdi ise çıkmaya çalışıyor. İngiltere’nin Çin önderliğinde kurulan AIIB kurumuna abone olması da bu önceki kararlarından çok daha önemsiz diyor Gideon Rachman.
Önümüzdeki dönemde sık sık bu konuya, “ ABD göçüyor mu? Kabuğuna mı çekiliyor? ” temasına geri geleceğiz!