Üstün, başkanlık sistemlerinde güçlü liderlere ihtiyaç olduğunu
belirterek, ''Şu anda siyaset sahnesindeki güçlü lider Başbakan Erdoğan. Böyle
güçlü lider, böyle bir sisteme adeta cuk oturuyor'' dedi.
Komisyon Başkanı Üstün, başkanlık sistemi ile ilgili olarak AA
muhabirinin sorularını yanıtladı.
Üstün'e yöneltilen sorular ve cevapları şöyle:
Soru: Başkanlık sistemi hakkında görüşlerinizi alabilir miyim?
Cevap: Başkanlık sistemi geçen pazartesi günü düzenlenen parlamenter
denetim sisteminin zaaflarıyla alakalı sempozyumda gündeme geldi. Eğer
parlamenter sistemde daha iyi bir denetim yapılmasını arzu ediyorsanız,
parlamenter sistemi değil başkanlık sistemini seçmeniz gerekiyor. Parlamenter
sistemi seçtiğiniz anda denetim zaafıyla karşı karşıya kalırsınız. Çünkü, Hükümet
parlamento içerisinde yer alan çoğunluk grubunun içinden çıkıyor. Dolayısıyla
Parlamentonun kendi içinden çıkan Hükümeti denetlemesi kolay kolay mümkün
olmuyor. Kuvvetli bir yasama denetimi arzu ediliyorsa, bunun temel çözümü
başkanlık sistemine geçmektir. Muhalefet şöyle bir şey istiyor: 'Ferrari kadar
hızlı bir arabamız olsun, ama aynı zamanda bu araç buldozer kadar yük kaldırsın.'
Otomobil mühendisleri böyle bir araç henüz icat edemedi. Parlamento hem hızlı
yasama yapacak hem de etkin bir denetim yapacak... Siyaset mühendisleri böyle bir
çözüm üretemediler. Ancak buna en yakın sistem başkanlık sistemidir. Başkanlık
sistemini kabul edersek çok güçlü bir parlamentomuz olacak. Yürütme karşısında
bütün yetkilerini kullanacak ve etkin bir denetim yapacak.
-''Sistem genel başkanların tahakkümüne müsaade etmez''-
Soru: Başkanlık sisteminin faydaları ve zararları nelerdir?
Cevap: Başkanlık sisteminin bir çok faydası var. Yasama, yürütme ve yargı
karşısında güçlü bir konuma gelecek. Başkanlık sisteminde yasamanın, yürütme ve
yargı karşısında üstünlüğü olacaktır. Yürütme de biraz güçlenecek. Muhalefet,
yasamanın güçleneceği noktaları öne çıkartmıyor, 'yürütme güçlenecek' diyor ama
yasamanın ne elde edeceğine bakmıyor. Yürütme bir birim güçlenecek ama yasama on birim güçlenecek. Dolayısıyla parlamentonun etkisizliği şikayeti ortadan
kalkacak. ABD'de senatoda görüyorsunuz, atanacak büyükelçiyi dahi önceden
sorguluyor. Büyükelçiyi yürütme atıyor ama yasama onu önceden denetime tabi
tutuyor. Genel başkanların, partiler ve milletvekilleri üzerinde tahakkümü olduğu
söyleniyor. Bunun da çözümü başkanlık sistemindedir. Yürütme ile yasamanın göbek
bağını kestiğiniz anda, artık milletvekilleri üzerinde genel başkanların
tahakkümü olamaz. Sistem buna müsaade etmez.
Başkanlık sistemi olduğunda bunun sonucu olarak federatif sistemin
olacağını söylüyorlar. Böyle bir teori doğru değildir. Başkanlık sistemi ayrı bir
sistemdir, federatif yapı ayrı bir sistemdir. Başkanlık sistemi rejimle
alakalıdır, diğeri ise idari yapı ile alakalıdır. Başkanlık sistemini seçersiniz
ama üniter yapıyı muhafaza edersiniz. Başkanlık sistemine karşı olanlar hemen
başkanlık sistemi gündeme gelirse, 'federatif yapı gelir' diyorlar. Böyle bir
tehlike yok. Başkanlık sistemini seçersiniz ama Anayasa'ya Türkiye'nin üniter
devlet olduğunu yazarsınız.
-''Parlamenter sistemde tasarıyı reddetme olamaz''-
Soru: Başkanlık sisteminde parlamento güçlenecek diyorsunuz, o zaman şu
anda yürütme mi daha güçlü?
Cevap: Elbette. Yürütme parlamenter sistemde kendi alanına tamamen hakim.
Yasamanın yaptığı çalışmalara bakın. Yasama kanun yapıyor. Parlamentoya teklif
edilen kanunların yüzde 99'u hükümetten gelir. Yürütmenin kabul etmediği yasayı
geçirmeniz mümkün değil. Yüzde 1'ini milletvekilleri teklif eder onda da mutlaka
yürütmenin onayını almak zorundasınız. O zaman parlamenter sistemde, yasama
aslında kendi gündemine hakim değil. Milletvekillerinin yürütmenin kabul etmediği
bir kanunu buradan geçirmesi imkansız. Meclisin gündemini yürüten, çoğunluk
grubunun grup başkanvekilleridir. Meclis Başkanı'nın hakim olmadığı bir gündemde,
yasamanın etkinliğini ileri sürmek mümkün değil. Parlamento yasa yapmada böyle
etkin bir rol alamıyorsa, denetim gibi işlemlerde zaten etkili olamaz. Başkanlık
sisteminde başkan güçlüdür ama kendi alanında güçlüdür. Yoksa Meclis'e bırakılan
alanlarda başkan güçlü değildir. 6 ay önce Obama sağlık reformu yapmak istedi.
Kendi partisinden bile yeterli destek alamadı, reformu geçiremeyecekti.
Muhalefetten birkaç milletvekilinin desteğiyle geçirebildi. Parlamenter sistemde
güvenoyu verdiğiniz Hükümetin getirdiği tasarıyı reddetme gibi bir durum söz
konusu olamaz.
Soru: Yasa yapma süreci başkanlık sisteminde nasıl olacak?
Cevap: Tasarı Hükümetten geldikten sonra artık Meclisin malı olacak.
Meclis bunu istediği gibi değiştirebilecek, iade edebilecek. Milletvekili
'Hükümet ne der, genel başkan ne der' gibi düşüncelerle, kanun teklifi vermekten
kendini alıkoymayacak.
-'' İnsanlar fanidir, sistemler kalıcıdır''-
Soru: Şu anda yürütme daha güçlü dediniz. Yürütme daha güçlü olduğu
halde, başkanlık sistemi neden isteniyor?
Cevap: Muhalefetin, 'parlamenter sistem bir tabudur bozdurmayız' anlayışı
var. Başkanlık sisteminde yürütme çok güçlenecek algısı var ama yürütme az
güçlenecektir yasama ise daha çok güçlenecektir. Şu anda güçlü bir lider var.
Başkanlık sistemlerinde güçlü liderlere ihtiyaç vardır. Şu anda siyaset
sahnesindeki güçlü lider kim? Sayın Başbakan Recep Tayyip Erdoğan. Böyle güçlü
lider, böyle bir sisteme adeta cuk oturuyor. Uygun bir kimlik, siyasi karakter.
Böyle bir başkanlık seçiminde Başbakanımızın çok avantaj elde edeceği
düşünülerek, birtakım kişisel saiklerle buna karşı çıkılıyor gibime geliyor. Oysa
insanlar fanidir, sistemler kalıcıdır. Türkiye'ye bu çerçevede başkanlık sistemi
daha iyi uyacak.
-''Başbakanımız için ne yapsak azdır''-
Soru: Tam başkanlık mı olmalı yarı başkanlık mı olmalı?
Cevap: Şu anda bizdeki sistem başbakanlık sistemi değil, parlamenter
sistem değil. Başbakanın bu manada yetkileri de çok fazla. Hem Hükümeti hem
Meclis'i kontrol ediyor. Cumhurbaşkanlığı makamının yetkileri de çok fazla.
Hükümet tarafından bakarsanız başbakanlık sistemi, cumhurbaşkanının yetkileri
çerçevesinden bakarsanız yarı başkanlık sistemi olarak tarif edilebilir şu andaki
sistem. Olursa tam başkanlık sistemi olmalı. Başkanın ve yasamanın yetkileri ve
sorumluluğu tam tarif edilmeli ve birbirinden ayrışmalı.
Soru: Muhalefet başkanın yetkilerinin çok fazla olacağını söylüyor. Buna
ne diyorsunuz?
Cevap: Şu anda Hükümetin yetkileri zaten fazla. Hükümet bürokrasi
çerçevesinde bakıldığı zaman her şeyi yapabilir. Onun dışında ekstradan yasamayı
da kontrol ettiğinde başkandan daha yetkili bir durumda oluyor hükümet.
-''Birinci turda başkan seçilir''-
Soru: Sizce millet kimi başkan olarak görmek ister?
Cevap: Bir seçim olsa, Sayın Başbakanın çok rahat bir şekilde hatta
birinci turda başkan seçilebileceği kanaatindeyim.
Soru: Parti içinden ya da dışından aday çıkabilir mi?
Cevap: Bunları konuşmamak lazım. Sayın Başbakanımız için ne yapsak azdır.
İleride hangi göreve talip olursa biz onun arkasında oluruz. Biz her zaman
Başbakanımızın yanındayız, arkasındayız, destekçisiyiz.
AA