• $32,3771
  • 34,9806
  • 2325.69
  • 9061.09
18 Mayıs 2013 Cumartesi 10:13 | Son Güncelleme:

Kolesterol: Dost mu, düşman mı?

Kolesterol: Dost mu, düşman mı"

Uzman Kardiyolog Asil İşçi hayat kurtaracak önerileri aksam.com.tr ile paylaştı.

Uzman Kardiyolog Asil İşçi, son dönemlerde kolesterol düzeyinin düşürülmesi ve kolesterol ilaçları ile ilgili olarak olumsuz söylemlerin görsel ve yazılı medyada sıklıkal eksik ya da yanlış bilgilerle yer almasını eleştirdi. Kolesterol hakkında topluma birçok yanlış bilginin medya aracılığıyla aktarıldığını dile getiren İşçi, kolestrol hakkında bilinmeyenleri anlattı.

KOLESTEROL NEDEN ÖNEMLİDİR?

Kolesterol başta bazı hormonlar olmak üzere bir çok vücudun bir çok hücresinde yapıtaşı görevi görür. Yani vucudumuzda bulunması gereken bir maddedir. Kolesterol serumda proteinler ile taşınır. Bu protein ve kolesterol kombinasyonuna lipoprotein denir. Lipoproteinlerin taşıdığı kolesterol türüne gore farklı kolesterol tipleri mevcuttur.  Dolayısıyla kolesterol denince sadece LDL düşünülmemeli. Bir çok formu olsa da pratikte en sık sözü edilen 1- LDL : kötü kolesterol ya da unutulmaması için ilk harfi anımsatacak şekilde Lanetli kolesterol , 2- HDL : Iyi kolesterol ya da unutulmaması için ilk harfi anımsatacak şekilde Helal kolesterol. Bunların dışında sıkça bahsedilen diğer yağ formu ise Trigliseridlerdir. 

İYİ KOLESTEROL VE KÖTÜ KOLESTROL NEDİR?

LDL kolesterol, kanda yüksek olduğu zaman damarların iç yüzüne yapışıp, plaklar oluşturur. Kolesterol dışındaki bazı maddelerin de eklenmesiyle bu plaklar büyür ve bunlar üzerinde oluşan çatlaklarda gelişen pıhtılar damarları tıkar  Çağımızda çok yaygın olan bu hastalık damar sertliği olarak bilinir. Damar sertliği orta ve büyük çaplı damarlar hangi organı besliyorsa, o organda hasar oluşturur. Damar tıkanıklığı kalp damarlarında oluşmuşsa kalp krizine, beyin damarlarında oluşmuşsa felce, böbrek damarında olmuşsa hipertansiyon ve böbrek yetersizliğine, barsak dammar tıkanıklıkları barsak gangrenine, el ve ayak damarlarının tıkanıklığı bu bölgelerin gangrenine  neden olabilir.

Kandaki kolesterolün bir bölümü de HDL kolesterol adı verilen paketlerin içinde taşınır. HDL kolesterolün de bir çok formu var. Ancak günümüzde total olarak bir ölçüm yapılmakta. HDL kolesterol, dammar duvarında birikebilecek kötü kolesterolü (LDL) tersine karaciğere taşıyarak riski azaltır. Bu nedenle bazı risk değerlendirmeleri ve tedaviye başlamada;  total kolesterol/HDL ya da LDL/HDL oranı dikkate alınabilinmektedir. 

KOLESTEROL YÜKSEKLİĞİ HANGİ ŞİKAYETLERE SEBEP OLUR?

Kolesterolün yüksek olması herhangi bir şikayete sebep olmaz. Ancak kan tahlili ile ortaya çıkar. Kolesterol yüksekliğinin yol açtığı kalp krizi veya felç gibi hastalıklar, kolesterolün damar duvarında birikmesiyle, yıllar sonra ortaya çıkar.

KİMLER KOLESTEROL ÖLÇTÜRMELİ?

20 yaşın üzerindeki kişiler, kan kolesterol düzeylerini bilmeli ve bunun gerektirdiği yaşam tarzı değişikliklerini uygulamalıdır. Eğer yüksek risk kategorisinde değillerse her 5 yılda bir tekrar ölçüm yapılmalıdır. Özellikle anne, baba veya kardeşlerinde erken yaşta kalp hastalığı olduğu bilinen kişiler, sigara içiciler, hipertansifler ve şeker hastaları mutlaka kan kolesterollerini ölçtürmeli ve gereken önlemleri almalıdır.

NEDEN KAN YAĞLARI BAZI KİŞİLERDE DÜŞÜK, BAZILARINDA YÜKSEKTİR

Kan kolesterol düzeyleri kalıtsal ve çevresel faktörlerin etkisiyle oluşur. Kolesterol metabolizmasının çeşitli halkalarında doğuştan oluşabilen farklılıklar, kişilerde yağların kan düzeylerinin de farklı olmasına yol açar. Beslenme şekli, şişmanlık, sigara içimi ve fizik aktivite çevresel faktörler içinde en önemlileridir. Günlük besin tüketimindeki yağ miktarı ve bileşimi, kalıtsal özelliklere göre değişen oranda kan düzeyini belirler.

KAN KOLESTEROL DÜZEYİNİN DÜŞÜRÜLMESİ KALP DAMAR HASTALIĞI OLASILIĞINI AZALTIR MI?

Kan kolesterol düzeyinin diyetle veya ilaçlarla düşürülmesinin kalp hastalığı bulunmayanlarda hastalığın oluşma olasılığını azalttığı, kalp hastalığı bulunanlarda da yaşam süresini uzattığı kesin olarak gösterilmiştir. Bu nedenle kanıta dayalı tıp dışında konuşan şovmenlere lütfen itibar etmeyiniz.

BESİNLERDEKİ YAĞ KAN KOLESTEROL DÜZEYİNİ NASIL ETKİLER?

Besinlerdeki yağlar üç çeşittir: Doymuş, tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlar. Doymuş yağlar hayvansal kökenli yağlarda, tekli doymamış yağlar zeytinyağında, çoklu doymamış yağlar ise sıvı yağlarda ve doymamış yağ oranı yüksek   margarinlerde bulunur. Diyetteki doymuş yağlar ve kolesterol kan kolesterol düzeyini artırır.

KALP HASTALIĞINDAN KORUYUCU BİR DİYETİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Kilosu olması gerekenden fazla olan kişiler toplam kalori alımını azaltıp hareketlerini artırarak kilo vermelidir. Kilo artışı, kolesterol yükseltici bir faktördür. Özellikle insulin rezistansı ya da metabolic sendrom olarak bilinen tabloda bel çevresinin fazlalığı ve beraberinde trigliserid yüksekliği, HDL düşüklüğü önemli bir risk oluşturur.

Etlerdeki görünen yağlar pişirilmeden önce ayrılmalı, sakatat tüketimi çok azaltılmalıdır. Sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş et ürünleri de az tüketilmelidir.

Tavuk, hindi ve balık eti, koyun ve sığır etine tercih edilmelidir. Kızartma yerine ızgara, haşlama, buğulama gibi pişirme şekilleri kullanılmalıdır. Balık eti kalp sağlığı açısından en yararlı ettir. Karides ve kabuklu deniz hayvanları kolesterolden zengindir.

Tahıl, sebze ve meyve tüketimi artırılmalıdır. Bu besinler yağ bakımından fakir, vitamin ve posa bakımından zengindirler. Eriyebilen posanın kolesterolü düşürdüğü  çeşitli araştırmalarda gösterilmiştir. Yulaf, çavdar, fasulye, bezelye, pirinç kabuğu, turunçgiller, çilek, eriyebilen posadan zengindir. Kepek, havuç, turp, lahana, karnabahar, meyve kabukları ise erimeyen posa içerirler; bu tür posanın kolesterol üzerine etkisi yoktur, ancak bağırsakların normal çalışmasını sağlar.

Tam yağlı sütten hazırlanmış süt ürünleri yerine, az yağlı veya yağsız sütten hazırlananlar tercih edilmelidir. Pasta, krema, dondurma çoğunlukla doymuş yağlar ve yumurta sarısı içerdiğinden az tüketilmelidir. Haftada iki veya üç adetten fazla yumurta yenmemelidir.

KOLESTEROLÜ DÜŞÜRMEK İÇİN TÜM BUNLARIN DIŞINDA NELER YAPILABİLİR?

Sigara, kolesterolün damar duvarında birikmesine ve biriken yağ plaklarının çatlayarak damarı tıkamasına neden olduğundan kullanılmamalıdır. Sigara içmek kandaki iyi kolesterol düzeyinin düşmesine neden olur. Fizik aktivitenin artırılması da kötü kolesterolün düşmesine, iyi kolesterolün yükselmesine yol açar. Az miktarda alınan alkolün iyi kolesterol düzeyini yükselttiği çeşitli araştırmalarda gösterilmiştir. Ancak bu şekilde yükseltilen iyi kolesterolün kalp damar hastalığından koruyucu etkisi bilinmediğinden ve alkolün diğer zararlı etkileri nedeniyle kalp hastalığından korunmada alkol kullanımı önerilmez.Diyet ve diğer yaşam tarzı değişikliklerine rağmen kolesterol oranları istenen düzeye indirilemezse, hekimler tarafından verilen ilaçların kullanılması gerekir.

KOLESTEROL DÜŞÜRÜCÜ DİYET VE İLAÇLAR NE KADAR SÜRE UYGULANMALI

Kolesterol yüksekliği büyük ölçüde çağımızın yaşam tarzına ve yanlış beslenmeye bağlı olarak ortaya çıkmış olduğundan, doğru beslenme ve diğer yaşam tarzı özellikleri çocukluk yaşlarından itibaren uygulanmaya başlanmalı ve hayat boyu sürmelidir. Kalp- damar hastalığı veya felç geçirmiş; çok sayıda risk faktörü olup, hasta olma tehlikesi yüksek olanlar, kolesterolleri diyet ve diğer önlemlerle istenen düzeylere düşürülemezse, hekimlerin gerekli gördüğü ilaçları yaşam boyu kullanarak, kalp hastalığı risklerini azaltabilirler.

HDL kolesterol, LDL’nin aksine damarlarda kolesterol birikimini önler. Yapılan araştırmalar HDL kolesterolü yüksek olan kişilerde kalp hastalığının daha az olduğunu göstermiştir. Türk Kardiyoloji Derneği’nin yapmış olduğu araştırmalarda Türk toplumunda HDL kolesterol değerinin düşük olduğu gösterilmiştir. Sigara içmek ve şişmanlık iyi kolesterolü düşürürken düzenli egzersiz yükseltir. 

KAN KOLESTEROL DÜZEYİ NE OLMALIDIR?

Bu sorunun tek bir cevabı yoktur. Zira çok yüksek riskli olan; Bilinen kalp-damar hastalığı olanlar, inme geçirenler, by-pass, stent olanlar, kalp krizi geçirenler, şeker hastalığı (Diyabet) olanlar ve böbrek yetersizliği bulunanlar. Hastalarda hedef LDL düzeyi 70 altı olmalıdır. Ancak daha az riskli olan hastalarda, yani sadece kolesterol yüksekliği dışında risk faktörü bulunmayanlarda hedef 160 altı ideal değerdir.

TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Kolesterol yüksekliği önlenebilir bir risk faktörüdür. Bu nedenle bazen çok basit yaşam biçimi değişikliği dahi bu riskin önlenmesine yardımcı olabilir.Tedavi 2 şekilde yapılır.

Farmakolojık (ilaçlı)
Non-farmakolojık (ilaçsız)

İlaçsız tedavinin prensibi yaşam biçimi değişikliğidir. Aslında çok küçük yaştan itibaren başlamamız gereken bu durum sadece kolesterol için değil , diğer risk faktörlerinin ( örneğin hipertansiyon) de önlenmesinde önemli rol alır.

İlaçsız tedavi:

1-Beslenme alışkanlığının değiştirilmesi. Yağ ve tuz içeriği düşük, sebze, meyve ve tahıl ağırlıklı beslenme.

2- Sigara mutlaka bırakılmalı. Pasif içicilik de zararlı. Sigara kötü kolesterol’ü okside ettiğinden, sigara içicilerinde dammar sertliğ daha fazla, kalp krizi riski yüksektir.

3- Düzenli eğzersiz yapılmalı. İdeali her gün, ancak en az haftanın 5 günü 30-45 dakika tempolu yürüyüş. İleri yaşlarda izometrik ( ağırlık çalışması vb) eğzersiz yapılmamalı. Yürüyüş, hafif koşu, yüzme ideal sporlardır. Belli yaşlardan sonra yarışmalı spor ( örneğin halı saha) pek uygun değildir.

4-Fazla kilolardan kurtulmalı. Bunun için de diet ve spor en uygun olandır. Trigliserid yüksekliği ve HDL düşüklüğü genelde yüksek kiloya eşlik eder. Kilo verdirilerek HDL yükseltilir, Trigiserid düşürülür.

5- Aşırı alkolden kaçınılmalı. Bazı araştırmalar şarabın HDL kolesterol’ü yükselttiğini öne sürmektedirler. Ancak artan bu kolesterol tamamıyla koruyucu olup olmadığı halen tartışmalıdır. Bu nedenle sırf HDL kolesterolü arttırmak için alkol alınmamalıdır.

İLAÇ TEDAVİSİ KİMLERE VE NASIL YAPILMALI?

Bir risk faktörü yada bir hastalığa yönelik olarak yapılacak tedavi ve uygulama ‘’kanıta dayalı tıp ‘’a uygun olmalı. Bu nedenle belli aralıklarla son dönemlerde yapılan çalışmaların ışığında güncellenen klavuzlar tedavide yol gösterici olmaktadır. Avrupa Kardiyoloji Derneği ve Avrupa Ateroskleroz derneğinin 2011 ve 2012 yıllarında güncelleştirdiği klavuzlarda lipid (kolesterol) tedavisi ile ilgili oldukça açıklayıcı bilgiler mevcuttur.

Kolesterol düşürücü ilaç tedavisine karar verilirken, kişinin risk durumu ve LDL kolesterol düzeyi önemli rol oynar.  Örneğin, başka risk faktörü olmayan, iyi kolesterolü de yüksek menopoz öncesi bir kadında 130 mg/dl’lik bir kötü (LDL) kolesterol düzeyi önemli risk oluşturmazken, kalp krizi geçirmiş 55 yaşındaki bir erkekte aynı düzey, kolesterol düşürücü ilaçlarla kesin tedavi gerektirir. 

Son klavuza gore çok yüksek risk bulunduranlarda LDL 70 üzerindeyken ilaca başlamak gerekirken, risk faktörü olmayanlarda bu değer 190 ve üzeridir.

Tedavide kullanılan bir çok kolesterol düşürücü ilaç vardır. Bu ilaçlardan en sık kullanılanları statinlerdir. Statinler dışında; Fenofibratlar, safra asidi bağlayıcıları, nikotinik asit, barsaktan emilimi azaltan Ezetimib gibi ilaçlar vardır. Çalışmalarda en fazla yarar statinlerle elde edilmiştir. Bazen bu ilaçların bazıları beraber kullanılabilir. Ancak bazı kombinasyonlar tehlikeli olabileceğinden ( bu nedenle bir statin piyasadan çekildi) doktor önerisi dışında ilaç kullanılmamalıdır.

Statinler ve mevcut diğer ajanların HDL yükseltici etkisi de vardır. İyi kolesterol (HDL) yükseltici yeni bir çok ajan denenmekte, ancak bu ajanlar statin kadar halen güvenli değildir. 

KALP SAĞLIĞI İÇİN ALTIN ÖNERİLER

20 yaşından sonar kolesterolünüzü ölçtürün. Diğer risk faktörleriniz yoksa 5 yılda bir tekrar ediniz.
Kolesterol düzeyiniz normal aralıkta değil, ailede yüksek kolesterol öyküsü var, kalp hastalığı, hipertansiyon, sigara kullanımı, diyabet gibi risk faktörleri varsa daha sık aralıklarla control yapılmalıdır.
Sigarayı bırakmak, kolesterolün dammar duvarında birikmesini önler ( okside LDL düzeyi düşer)
Sınırlı alkol alınabilir.Eğzersiz en etkili ve en zararsız kolesterol düzenleyici yöntemlerden biridir.

Doktorunuz tarafınızdan verilen kolesterol ilacını kendi başınıza yada konu ile ilgisiz kişilerin uyarılarını dikkate alarak kesmeyiniz.
Kolesterol ilacını alırken bazı besinlere dikkat (Greyfurt !)
Omega 3 (balık yağı) trigliserid düşürmede etkili olabilir.
Fazla kilolarınızı verin.
Şekerli ve işlenmiş gıdalardan uzak durun.
İlaçlar ile ilgili düşündüğünüz yan etkileri mutlaka doktorunuz ile paylaşın.
Sadece kolesterol değil diğer önlenebilir risk faktörleriniz (hipertansiyon, şişmanlık, sigara, stres vb) ile de mücadele ediniz.

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi
Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi

Bakan Uraloğlu tarih verdi: İki ili birbirine bağlayacağız
Bakan Uraloğlu tarih verdi: İki ili birbirine bağlayacağız

Bakan Uraloğlu tarih verdi: İki ili birbirine bağlayacağız

Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı
Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı

Murat Kurum, BAYKAR'ı ziyaret etti: Türkiye'nin geleceğine olan inancım arttı