• $32,3695
  • 35,038
  • 2325.22
  • 9114.42
11 Temmuz 2014 Cuma 02:46 | Son Güncelleme:

Fetih arzusunu veren lala: Zağanos Paşa

Fetih arzusunu veren lala: Zağanos Paşa

seyir defterleri...
SERDAR ÇELİK
serdar.celik@istanbul.com

Osmanlının 9’uncu Kaptan-ı Deryası Zağanos Mehmet Paşa sahip olduğu ününü Kaptan-ı Derya’lıktan almış olmasa da bu unvanıyla Trabzon’u fethettiği ve burada Beylerbeyliği yaparak Rum Pontus’un sonunu getirdiği ileri sürülmektedir. Ben, devşirmelerin her zaman kraldan çok kralcı olduklarına inanan biri olarak sırf bu fethin bile Zağanos Paşa’nın Rum devşirmesi olduğuna bir dayanak teşkil ettiğine inanıyorum. Gerçi Rum devşirmesi olduğunu ileri sürenler, ismindeki “os” ekinin Rumcada “bey” anlamına geldiğini, Rumca kökenli Farsça bir kelime olan “zahan” ın ise “şahin” anlamına geldiğini ve isminin gerçek anlamının “Şahin Bey”in Rumca karşılığı olduğunu; bunun da kendisinin Rum devşirmesi olduğunu ispatladığını söylüyorlar. Ama bence zorla bir etimolojik kanıt aramak yerine Zağanos Paşa’nın hayatına, yaptıklarına, hedeflerine bir göz atarsak, bu Rum köken kendiliğinden ortaya çıkıyor.
Zağanos Paşa’nın İstanbul’un fethi için gemileri karadan yürütme fikri gibi aslında en büyük kaptanlık başarısının temelinde bile talebesi II. Mehmet’i Bizans Fatihi ilan ederek Rum Kayser’i yapma hedefi yatıyor.
Lalası olduğu Fatih Sultan Mehmet’e Yunanca ve Latince öğretmesi, Eflatun’u, Plutarkhos’u, Sofokles’i tanıtması, Homeros’un İlyada’sını okuması bence Zağanos Paşa’nın kökeni hakkında tartışmak isteyenler için, isminin kökenlerini araştırmaktan çok daha açık bir göstergedir. Ayrıca iyi ki de Fatih’in böyle bir lalası olmuş da daha 12 yaşındayken ona İstanbul’u fethetme arzusu vermiş. Avrupalıların “Grand Turco” (Büyük Türk) dedikleri, yeni bir çağ açan ve Doğu Roma İmparatorluğu’na son veren bu büyük hükümdarın arkasında, kendisinin de hayran olduğu bu lala var aslında.
Fatih’in, Zağanos Mehmet Paşa’yı kız kardeşiyle evlendirmesi, onun kızını da kendisine eş almasının ötesinde, İstanbul’un fethini erken bulup Fatih’i bu fikrinden caydırmaya çalışan Çandarlı Halil Paşa’yı idam ettirerek lalasını kendine vezir yapmış olması ve önemli kararlarında hep yanında bulundurması ona verdiği önemin göstergesidir sanırım.
Troya’nın Odysseus’u gibi
Ekşi Sözlük’te bir arkadaş Zağanos’un gemileri karadan Haliç’e indirmesini, Odysseus’un Troya’da kaleyi fethetmek için tahta at icat etmesine benzeterek: “Osmanlı’nın bir Homeros’u olsaydı ve İstanbul’un fethini Troya Savaşı gibi destanlaştırsaydı, İlyada’daki Odysseus’un karşılığı olurdu Zağanos Paşa” demiş, katılmamak elde değil. 
Fatih’in attığı her adımda yer alan, Rumeli Hisarı’nın inşaasında çalışan ve bu nedenle denizden bakıldığında soldaki kuleye ismi verilen Zağanos Paşa, hükümdarın neredeyse tüm seferlerinde yer almış ve önemli başarılarına vesile olmuştur. Buna rağmen 1456’da Fatih’le birlikte yer aldığı Belgrad Kuşatması’nda Osmanlılar Sırbistan’ın her yanını fethetmesine karşın şehri alamayıp, Macar ordusu ve Haçlı birliklerine yenilmişlerdir. Bu başarısızlığın faturası Zağanos Paşa’ya kesilmiş ve vezir-i azamlıktan alınmıştır. Kızı da haremden dışlanmış ve ikisi de Balıkesir’e sürülmüşlerdir. Yine de yılmayıp sürgünde bulunduğu Balıkesir’e cami, medrese, hamam gibi eserler kazandırmış ve vakıf kurarak şehrin çehresini değiştirmiştir. Bu durum karşısında, Fatih onu tekrar İstanbul’a çağırtmış, zamanında vezir-i azamlık yaptığı İmparatorluğun donanmasına Kaptan-ı Derya atamıştır.
Doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmeyen ve hayatındaki pek çok zaman dilimi belirsiz olan Fatih’in arkasındaki bu ikinci adam, sadece yeni baskısı yapılan Kadir Mısırlıoğlu ve Muharrem Eren’in kitaplarında kalmayıp yeni araştırmalara ve yeni yayınlara konu olmalı ve daha çok okunmalıdır derim.

Dış ticaret açığı yüzde 44,2 azaldı
Dış ticaret açığı yüzde 44,2 azaldı

Dış ticaret açığı yüzde 44,2 azaldı

Emeklilere indirimli bilet müjdesi!
Emeklilere indirimli bilet müjdesi!

Emeklilere indirimli bilet müjdesi!

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi
Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi

Tam 1,5 milyar... Dış kaynak akışı bu yıl da hız kesmedi