• $32,329
  • 35,156
  • 2301.33
  • 9054.49
14 Şubat 2014 Cuma 00:43 | Son Güncelleme:

Bin yıllık denizcimiz Çaka Bey

Bin yıllık denizcimiz Çaka Bey

Seyir defteri
SERDAR ÇELİK
serdar.celik@istanbul.com

Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos’un İstanbul doğumlu kızı Anna Komnena’dan Allah razı olsun. Zamanının coğrafi, felsefi, mitolojik ve edebi eserlerini yalayıp yutmuş bir tarihçi olan bu kızın yazdığı ve on beş kitapçıktan oluşan Aleksiad adlı eser olmasa belki de biz bugün Çaka Bey’in varlığından bihaber olacaktık. 
Ben Çaka Bey’le ilgili yazmak istediklerime girmeden önce, belki bin yıl sonra aynı topraklarda yaşayan genç kızlarımıza örnek olur düşüncesiyle bu İstanbullu kızdan biraz bahsetmek istiyorum. Antik Yunan dilinin Attic diyalektinde yazmış olduğu, genel olarak babasının dönemini anlatan ve Bizans tarihi araştırmaları yapanlar için temel bir kaynak oluşturan Aleksiad adlı eserin sahibi, Sokrates, Homeros, Polibius gibi dönemin yazarlarına hâkim bu prenses, kendisine koca olarak dönemin ünlü tarihçisi Niceforo Brienio’yu seçmiştir. Kendisini babasından sonra ülkeyi yönetecek olan kişi gibi görmesine rağmen imparatorların erkek olması gerektiğine inanılan bu dönemlerde tahta küçük kardeşi II. Yannis’in geçeceğini anlayınca, babası hasta yatağında can çekişirken, annesiyle birlik olup kocasını imparator yapmak istemiş ve bunda da başarılı olmuştur. Ancak kocası bu unvanı reddedip imparatorluğun gerçek sahibi II. Yannis’tir deyince, Anna, “Tanrı cinsiyetleri şaşırdı, aslında o benim karım olmalıydı” diyerek tarihe geçmiştir. Kardeşi ise tahta çıkar çıkmaz ablası Anna’nın kocasını konsey üyesi seçip, ablası, annesi ve onları destekleyen kız kardeşini bir manastıra sürgün göndermiştir. 1118 yılından 1148 yılına kadar bu manastırda yaşayıp burada ölen Anna Komnena ünlü eserini bu inzivada tamamlamıştır.

KENDİSİNİN ANLATTIĞI HİKAYE

Anna Komnena’nın Aleksiad’ında adı “Tzakhas” olarak anılan - bazı tarih profesörlerine göre Çağa diye telaffuz edilmesi gerektiği söylenen- ama Türkçe tarih literatürüne Çaka Bey olarak geçmiş bu ünlü Türk denizcisinin Bizans’a esir düşme hikâyesini Anna kitabında, “Kendi ağzından dinlediğime göre” diye anlatıyor; yani Anna bizzat Çaka Bey’i dinlemiş. Bu hikâyeye göre, Çaka Bey 1079 senesinde Bizans’a esir düşüyor fakat Türk boylarının ünlü bir komutanı olduğu için esir muamelesi görmeyip İmparator Botaneiates’e takdim ediliyor. O da kendisini takdir ve iltifatla karşılayarak sarayında alıkoyuyor hatta kendisine asalet sınıfından bir kahraman olduğunu belirten Protonobilissimos unvanını veriyor. Bu yıllarda Çaka Bey Antik Yunan dillerini ve Latinceyi öğreniyor. Hatta daha sonraki yıllarda bir Bizans komutanına yazdığı mektubunu Homeros’un Gece Yaklaşıyor adlı şiiriyle bitirmesinden de dönemin eserlerini okuduğu belli oluyor. 
Ancak Bizans İmparatoru Botaneiades ölüp yerine Aleksios Komnenos geçince, Çaka Bey’in tüm unvanlarını geri alıyor. Bunun üzerine saraydan ayrılan Çaka Bey yeniden Selçuklu Türkmen boyuna dönerek İzmir’de beyliğini ilan ediyor. Bizans sarayında geçirdiği yıllarda denizciliğin ne kadar önemli olduğunu anlayan Çaka Bey’in ilk işi, bölgedeki Rum ustalara ilk Türk donamasını oluşturacak olan ve sayıları 40’a yaklaşan gemileri inşa ettirmek oluyor.
Şeyh-ül Müverrihin (Tarihçilerin Şeyhi) Halil İnalcık’ın yazdığına göre, esir düşmeden evvel Danişmendliler Beyliği’nin kurucusu Danişmend Gazi’nin yanındaki beylerden biri olan bu başarılı komutan, ilk deniz muharebesini 19 Mayıs 1090’da, Bizans’a karşı, Sakız Adası ile Çeşme arasındaki Koyun Adaları’nda veriyor ve kazanıyor. Bu nedenle Türk Deniz Kuvvetleri, Çaka Bey’in bu zaferi kazanmak için inşa ettirdiği gemilerin yapım yılı olan 1081’i Türk donanmasının kuruluş yılı ilan etmiş ve kazanılan bu zafer nedeniyle de kendisine Türklerin ilk amirali unvanını vermiştir. 

BÜYÜK ARZU: İSTANBUL

Midilli’yi ve Kuzey Ege sahillerini kısa zamanda fetheden Çaka Bey’in en büyük hayalinin İstanbul’u alıp Bizans İmparatorluğunu ele geçirmek olduğu aşikârdır. Bunun için öncelikle Çanakkale Boğazı’nın girişini kontrol eden, bugün Nara Burnu olarak bilinen Abidos’u alır. Planına göre, Kuzey Balkanlar’da Edirne’ye kadar gelerek Bizans’ı zorlayan Peçenek Türklerini ve İznik’e kadar gelmiş olan Anadolu Selçuklularını örgütleyerek, kendisi denizden, diğer Türk boyları karadan saldırarak Bizans’ı ele geçirmek mümkün olacaktır. Hatta bu emeline ulaşmak için iyi ilişkiler içine girdiği başarılı Selçuklu İmparatoru I. Kılıç Arslan’a kızını verip onu damadı yapmıştır. 
Ancak Bizans tarih boyunca kurgulamayı iyi bildiği diplomasi entrikalarıyla bir taraftan Trakya’da Kıpçak Türklerini Peçeneklere karşı kışkırtıp onları etkisiz kılmış, diğer taraftan da Kılıç Arslan’ı ikna edip, Çaka Bey’i, onuruna verdiği bir ziyafet sofrasında göğsünden hançerleyerek öldürmesini sağlamıştır. Böylece kendisine yönelen ilk Türk tehdidini, onları birbirlerine kırdırarak bertaraf etmeyi becermiştir.
İşte yaklaşık 950 yıl önce Türklerin denizlerdeki ilk sınavını veren bu büyük Türk kahramanı Çaka Bey’i ve dönemindeki Bizans’ı detaylarıyla öğrenebilmek için Denizler Kitabevi, yaptıklarını takdirle izlediğim ama kendilerinden daha etkin faaliyetler beklediğim TINA (Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı)’nın da desteğiyle Ali Rıza İşipek’in kaleminden, Türklerin İlk Amirali Çaka Bey ve Dönemin Deniz Savaşları adlı kitabı bilingual (Türkçe-İngilizce) olarak bizlere kazandırmıştır. Büyük boy ve lüks baskıyla içeriğindeki resim, gravür ve vakayinameleri zevkle incelediğim bu eser için, bir deniz tarihi sevdalısı olarak Denizler Kitabevi’ne ne kadar teşekkür etsem az...

Vatandaş, 'Bize neyin sözünü verebilirsiniz?' diye sordu... İstanbul'a yeni metro müjdesi!
Vatandaş, 'Bize neyin sözünü verebilirsiniz?' diye sordu... İstanbul'a yeni metro müjdesi!

Vatandaş, 'Bize neyin sözünü verebilirsiniz?' diye sordu... İstanbul'a yeni metro müjdesi!

Deprem uzmanlarından korkutan İstanbul uyarısı! Riskli ilçeleri açıkladılar
Deprem uzmanlarından korkutan İstanbul uyarısı! Riskli ilçeleri açıkladılar

Deprem uzmanlarından korkutan İstanbul uyarısı! Riskli ilçeleri açıkladılar

Çin, 'Türkiye rekor kırdı' diyerek duyurdu! 'NATO ülkelerinden Ortadoğu'ya kadar...'
Çin, 'Türkiye rekor kırdı' diyerek duyurdu! 'NATO ülkelerinden Ortadoğu'ya kadar...'

Çin, 'Türkiye rekor kırdı' diyerek duyurdu! 'NATO ülkelerinden Ortadoğu'ya kadar...'